Op 14 december 2018 vierde het Renovatiepact zijn vierde verjaardag. Jammer genoeg zonder kaarsjes op de taart: het aantal renovaties is de afgelopen jaren significant gedaald en ook de aanvragen van energie- en renovatiepremies tonen een dalende trend. Beleidsmakers moeten dringend meer engagement tonen en het Renovatiepact reanimeren.
Doel: bijna klimaatneutraal tegen 2050
Met het Renovatiepact had de Vlaamse overheid als doelstelling om tegen 2050 elk huis en elk appartement bijna klimaatneutraal te maken. De renovatiegraad in Vlaanderen ligt al jaren onder de 1 procent en zou moeten verdrievoudigen om de klimaatdoelstellingen te halen. Doel van een pact: een wervelende stroomversnelling van de renovatiemarkt, via samenwerking tussen alle overheidsadministraties, de bouwsector en het middenveld.
De realiteit is anders. Nieuwe cijfers van het Vlaams Energieagentschap (VEA) over de renovatiemarkt in 2017 vertonen een achteruitgang ten opzichte van 2016. De renovatie-activiteit zakte zelfs tot ongeveer het niveau van 2012, het ijkpunt voor het VEA. Niet enkel de isolatiesnelheid viel terug, maar ook de verkoop van nieuwe verwarmingstoestellen, premies voor isolerend glas, en zelfs het aantal kredieten en bouwvergunningen voor renovaties. Een klein lichtpuntje misschien: de cijfers van de eerste twee kwartalen van 2018 tonen opnieuw een stijging van het aantal bouwvergunningen voor renovaties.
Renovatiepact blijkt lege doos
Op 21 december kwam de stand van zaken van het Renovatiepact op de agenda van de Vlaamse regering. Eerst het goede nieuws: met de BEN-campagne heeft de Vlaamse overheid de nood aan energiezuinig renoveren in de kijker gezet. Enkele wijzigingen aan de woningfiscaliteit zullen wel wat eigenaars verleiden tot renovatie: een verlaging van de schenkingsrechten en registratierechten indien de woning binnen de 5 jaar wordt verbouwd en een korting op de onroerende voorheffing voor ingrijpende renovaties. De paradepaardjes, de woningpas en het EPC+, zijn pas enkele weken geleden en slechts gedeeltelijk gelanceerd. In de cijfers is de impact hiervan dus nog niet af te lezen.
Maar de nota aan de regering leest toch vooral als een opsomming van gemiste kansen. Van maatregelen die afgevoerd of uitgesteld zijn. Het renovatieadvies is voor onbepaalde tijd in de koelkast gestoken. Een grondige hervorming van de woningfiscaliteit wordt onderzocht en zal pas resultaten kunnen voorleggen tegen 2022. Het premiestelsel is te ingewikkeld en te versnipperd. De impact van de totaalrenovatiebonus in 2017 is erg beperkt.
Verplichtingen voor bestaande gebouwen parkeert de overheid in het energieplan 2030 en worden op die manier vooruitgeschoven tot 2021 - maar liefst zeven jaar na de start van het Renovatiepact. Ten slotte werpt ook het energiearmoedeprogramma nog geen vruchten af. Volgens de Barometer Energiearmoede van de Koning Boudewijnstichting, blijft het aandeel Vlaamse gezinnen in energiearmoede al jaren zo goed als stabiel en klokt in 2016 af op 11,4 procent. Vanuit woonbeleid kunnen nog een paar stevige tanden bijgestoken worden. Wanneer worden renovatiepremies ook opengesteld voor verhuurders? Waar blijft de ondersteuning voor geconventioneerde huur, die renovaties tot zuinige huurwoningen in een stroomversnelling kunnen brengen?
Stuurgroep tikt regering op de vingers
De onafhankelijke stuurgroep, die de uitvoering van het Renovatiepact opvolgt, is terecht streng voor de overheid: “Een duidelijkere politieke stellingname en actiever engagement zijn wenselijk om de betrokkenheid van alle actoren bij het Renovatiepact op de lange termijn te waarborgen en de renovatiegraad stelselmatig te verhogen.” Centrale vraag voor de stuurgroep blijft hoe woningeigenaars in beweging krijgen en hoe het financieringsvraagstuk oplossen? De stuurgroep wijst er op dat betaalbaar kwaliteitsvol renovatieadvies en ondersteunende fiscale maatregelen essentieel zijn om te slagen.
Vreemd dat de overheid niet zwaarder inzet op renovaties. De economische return is niet te onderschatten. 66.000 ondernemingen in de bouwsector leverden in 2014 een toegevoegde waarde van 6,6 miljard euro. VOKA Secretaris-generaal Niko Demeester wees op hun nieuwjaarsreceptie op de erbarmelijke isolatiegraad van de Vlaamse woningen: “In Europa scoort België op drie landen na het slechtst voor de isolatie van huizen. We gooien warmte en geld door de ramen en deuren.” Inzetten op renovaties is een no-brainer: het is cruciaal voor onze klimaatdoelstellingen, het versterkt onze handelsbalans en het verlaagt de energiefactuur. En last but not least: het is een uitstekende manier om energiearmoede tegen te gaan.
Kan nieuwe minister van Energie nog een verschil maken?
De kersverse minister van Energie Lydia Peeters mag zich volgende week tijdens de bespreking van het Renovatiepact in de Commissie Energie van het Vlaams Parlement verwachten aan een spervuur van vragen. De discussie belooft interessant te worden. Kan zij in de komende zes maanden nog een verschil maken, of schuift ze de hete aardappel gewoon door naar de volgende regering?
