De kernuitstap beroert de harten. De milieubeweging pleit al decennia voor een sluiting van de kerncentrales en daar zijn tal van goede milieuredenen voor: het nucleaire risico, het onopgeloste probleem van kernafval en de vervuilende uraniumontginning die lokale gemeenschappen verwoest. Tegenstanders van de kernuitstap wijzen vooral -terecht- op de klimaatimpact. Toch houdt het geen steek om milieubescherming tegenover de strijd tegen klimaatverandering te zetten. We moeten beide problemen tegelijk aanpakken. Niet enkel in de energiesector, die momenteel het publieke debat domineert, maar ook in sleutelsectoren als industrie, mobiliteit, landbouw en de bouw.
Vol aan de bak voor groene elektriciteit
De kernuitstap maakt een einde aan het nucleaire risico in België. De gevolgen van een ernstig ongeluk kunnen zó groot uitvallen, dat de uitbating van kerncentrales niet eens verzekerbaar is. De winst van kernenergie is voor de uitbaters, het risico wordt simpelweg afgeschoven op de burgers en op het milieu.
Moeten we de ogen dan maar sluiten voor de klimaatimpact? Wel integendeel: de CO2-uitstoot van de elektriciteitsproductie in heel Europa moet pijlsnel omlaag. Het emissiehandelssysteem (ETS) moet komaf maken met gratis uitstootrechten, het emissieplafond (wat alle Europese bedrijven samen mogen uitstoten) moet sneller naar beneden. Maar ook Vlaanderen en de federale overheid moeten vol aan de bak voor meer hernieuwbare energie, vraagsturing en opslag. De elektriciteitssector zou al rond 2035 op nuluitstoot moeten komen.
Elektrische deelwagens en transparante aanvoerketens
Milieu en klimaat komen ook samen in de transportsector. Verbrandingsmotoren zorgen voor vuile lucht en een aanzienlijke stikstofuitstoot bovenop de CO2-emissies. Sommige oplossingen liggen voor de hand en leveren dubbele winst op: een betere ruimtelijke ordening om verplaatsingen te beperken, veilige voet- en fietspaden, sterk openbaar vervoer, maar ook: inzetten op elektrische mobiliteit. Toch mogen we niet blind zijn voor het hoge materiaalgebruik als iedereen een eigen elektrische wagen aanschaft. De vaak vervuilende ontginning van zeldzame metalen kunnen we aanpakken door in te zetten op stimuleren van kleinere voertuigen in plaats van SUV’s, op deelwagens, maar ook op duurzame mijnbouw en transparante en goed gecontroleerde aanvoerketens.
Milieu en klimaat zijn twee zijden van dezelfde munt. We kiezen toch ook niet tussen een vlotte mobiliteit en verkeersveiligheid?
Productie in balans met het milieu
Onze zware industrie klimaatneutraal maken, is een van de moeilijkste uitdagingen waar we voor staan. Elektrificatie, groene waterstof en hernieuwbare grondstoffen vormen belangrijke puzzelstukken, maar heel wat technologische oplossingen zijn momenteel nog niet beschikbaar op commerciële schaal. Toch is ook dit niet louter een kwestie van klimaatneutrale technologieën en innovatie.
Schandalen als de PFOS-ramp veroorzaakt door 3M, de vervuiling van de Schelde met plastic pellets of de loodwaarden in het bloed van de kinderen in de wijken rond Umicore, tonen aan dat milieuhandhaving te vaak tekort schiet. Enkel de klimaatkaart trekken, is geen optie.
In de landbouw lijken de oplossingen voor beide problemen makkelijker samen te sporen. Als we de veestapel op een sociaal begeleide manier afbouwen, vangen we drie vliegen in één klap. Minder overbemesting en vervuiling in onze waterlopen, een aanpak van het stikstofprobleem én minder uitstoot van het krachtige broeikasgas methaan.
Ruimte voor verkoeling, biodiversiteit en gezondheid
Goed renoveren en isoleren zijn no-brainers om de broeikasgasuitstoot van gebouwen terug te dringen. Hetzelfde geldt voor warmtepompen en warmtenetten om die gebouwen te verwarmen zonder stookolie of aardgas.
Maar ook hier zijn leefmilieu-aspecten van tel. Hoog tijd om de resterende open ruimte beter te beschermen en de Vlaamse verkavelingswoede een halt toe te roepen. Als we voldoende ruimte voor natuur en groen voorzien, krijgen we verkoeling, biodiversiteit en gezondheid in ruil. Door bovendien te kiezen voor bio-ecologische en hernieuwbare bouwmaterialen, renoveren en bouwen we met een veel lagere ecologische voetafdruk.
Voorbij de valse tegenstelling
Milieu en klimaat zijn twee zijden van dezelfde munt. We kiezen toch ook niet tussen een sterke arbeidsmarkt en een gezonde sociale bescherming? Of tussen een vlotte mobiliteit en verkeersveiligheid? Er is maar één optie: we moeten beide doelen tegelijk nastreven, en de juiste balans zoeken wanneer er wrijving dreigt te ontstaan. Het komende decennium ligt er bijzonder veel werk op de plank voor klimaat en milieu. Aan de slag!
