De federale overheid werkt aan een belastinghervorming die ook het klimaat ten goede moet komen: de groene taxshift. Broodnodig, want vandaag subsidiëren we files, luchtvervuiling en klimaatopwarming voor meer dan 13 miljard euro per jaar. Vooruit-voorzitter Conner Rousseau wierp tijdens de begrotingsgesprekken het idee op om nu al de korting op de accijnzen voor professionele diesel af te voeren. Dat is een goed idee, maar meer is mogelijk.
De hoeveelheid middelen die ons land spendeert aan subsidies voor fossiele brandstoffen was lang een goed bewaard geheim. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Duitsland, waar er al jaren een overzicht van Umweltschädliche Subventionen verschijnt.
De vraag van 13 miljard
Milieuorganisaties en studiebureaus deden dan maar hun best om zelf, mits wat gis- en schatwerk, de nodige cijfers te produceren. WWF en Climact raamden in 2019 de subsidiestroom nog op ruwweg 4 miljard. Een stevige onderschatting, zo blijkt. In het kader van de nationale klimaatplannen moesten onze overheden voor het eerst met een gedetailleerd overzicht komen van de fossiele subsidies, en het federale luik van deze inventaris kwam op zowat €13 miljard per jaar. Dat is maar liefst 2,8% van het Belgische BBP.
Een klein deel (zowat €182 miljoen) van deze subsidies gaat naar gerichte sociale maatregelen, onder meer via het sociaal stookoliefonds of het sociaal tarief voor gas. Zulke maatregelen zijn onontbeerlijk in een land waar een vijfde van alle huishoudens kampt met energiearmoede. Qua omvang steken ze echter bleekjes af ten opzichte van andere fossiele voordelen: het gunstregime voor bedrijfswagens bedroeg €1,8 miljard in 2019, de voordelen voor tankkaarten kostten €480 miljoen, de voordelige BTW en brandstoftarieven aan de luchtvaartindustrie kostten samen €600 miljoen. De industriële sectoren genieten dan weer, onder bepaalde voorwaarden, van een voordelig gastarief waardoor de staat jaarlijks meer dan €900 miljoen aan inkomsten misloopt. Tegelijkertijd steeg de energierekening van huishoudens, waarbij vooral elektriciteit tal van heffingen moet torsen.
De voordelen van bedrijfswagens gaan voor meer dan 60% naar de 10% hoogste inkomens, de multinationals uit de zware industrie ontvangen samen voor meer dan €3 miljard aan voordelen per jaar, en ook de vrijgestelde kerosinebelasting komt vooral vermogende frequent flyers ten goede.
Asociaal én slecht voor het milieu
Het moge duidelijk zijn: de ‘milieuprikkel’ van deze voordelen zit helemaal scheef. De potten zijn bovendien erg ongelijk verdeeld: de voordelen van bedrijfswagens gaan voor meer dan 60% naar de 10% hoogste inkomens, de multinationals uit de zware industrie ontvangen samen voor meer dan €3 miljard aan voordelen per jaar, en ook de vrijgestelde kerosinebelasting komt vooral vermogende frequent flyers ten goede. Deze grootschalige ondersteuning van de fossiele economie moet dringend stoppen. Dit vergt een doordachte hervorming van ons belastingstelsel met een duidelijke stimulans voor het klimaat, ondersteunend sociaal beleid en grootschalige investeringen in duurzame en toegankelijke alternatieven.
Het is niet enkel uitkijken naar de Europese plannen voor een emissiehandelssysteem voor gebouwen en transport, maar ook naar de plannen van de federale taxshift, en de nieuwe initiatieven vanuit Vlaanderen. De Vlaamse overheid heeft namelijk een groot deel van de energiebelastingen in handen, naast instrumenten om de grootindustrie aan te zetten om energie te besparen, zoals de energiebeleidsovereenkomsten.
Schrapoefening moet nu al beginnen
Het is perfect mogelijk om in tal van fossiele subsidies te schrappen zonder deze ruimere oefening in het gedrang te brengen. Denk aan een uitfasering van de voordelen voor professionele diesel (€733 miljoen per jaar), knippen in de oneerlijke voordelen voor de luchtvaartindustrie of een versnelde elektrificatie en uitfasering van de bedrijfswagens. Hoog tijd om de fossiele subsidiekraan dicht te draaien. Anders blijven we tot in de eeuwigheid dweilen.
