Vlaanderen is door zijn ruimtelijke wanorde extra kwetsbaar. (c) Bart Dewaele

Vlaanderen aanpassen aan klimaat, dat kost geld. Niets doen nog meer.

Vlaanderen is door zijn ruimtelijke wanorde extra kwetsbaar. (c) Bart Dewaele

Ons gebetonneerde Vlaanderenland aanpassen aan het veranderende klimaat is niet eenvoudig. Nochtans is iedereen het eens over de remedie: niet meer bouwen in de open ruimte, regenwater beter vasthouden in het landschap, natuur- en bosgebieden herstellen, ontharden en vergroenen. De doelstellingen van het beleid zijn goed, de uitvoering gaat te traag. En de budgetten zijn te beperkt. 

Adaptatieplan

In september vorig jaar keurde de regering eindelijk het nieuwe Vlaams adaptatieplan 2030 goed. Dat plan moet Vlaanderen weerbaar maken voor het veranderende klimaat. Dat is nodig ook, want door de klimaatverandering moeten we ons wapenen tegen kurkdroge zomers, hittegolven en meer overstromingen door piekneerslag. Vlaanderen is door zijn ruimtelijke wanorde extra kwetsbaar. Met het adaptatieplan zet de regering in op meer ruimte voor water, extra natuur- en bosgebieden, onthardingsprojecten en een bouwshift. Dat zijn de juiste doelstellingen, maar hoever staan we vandaag met de uitvoering? 

Blue Deal

Minister Demir maakte in het begin van de legislatuur een half miljard euro vrij voor de Blue Deal. Dat kon op breed applaus rekenen in de milieu- en natuurbeweging. Gemeentebesturen, verenigingen, scholen, landbouwers en bedrijven krijgen subsidies om te ontharden en te vergroenen. Meer dan 150 projecten zijn in uitvoering, pleinen worden onthard, natuurgebieden worden vernat, beken kunnen opnieuw meanderen. Er leeft veel animo om hieraan mee te werken. 

Ontharden versus verharden

Ondanks alle enthousiasme voor de Blue Deal projecten, gaat het structureel de verkeerde kant uit. In Vlaanderen wordt nog elke dag open ruimte volgebouwd. In 2021 werd er ongeveer 7.000 ha onthard, maar kwam er 10.000 ha verharding bij. Netto werd  dus 3.000 ha grond extra verhard. Daarom moet de bouwshift dringend weer op de rails gezet worden: niet langer bouwen in open ruimte, wel verdichten in de stads- en dorpscentra. 

Die bouwshift zit nog steeds vast in het Vlaams parlement. Dat heeft veel te maken met de nieuwe planschaderegeling: de schadevergoeding die een eigenaar krijgt als zijn bouwgrond omgevormd wordt naar open ruimte. De Vlaamse regering wil die schadevergoedingen serieus optrekken om de bouwshift verteerbaar te maken voor de eigenaars. Maar zo drijft ze ook de factuur voor zichzelf op. Alleen al voor het vrijwaren van 2.700 ha overstromingsgebieden, stijgt de planschadevergoeding van 33 miljoen euro nu, naar 122 tot 489 miljoen euro met de nieuwe regeling. En zo zitten we in een catch 22, want dat geld is er niet. Dus er gebeurt voorlopig niets.

Meer bos en natuur

Meer bos en natuur in Vlaanderen, dat is een belangrijke ambitie van minister Demir. Deze legislatuur zou er 4.000 ha bos bijkomen, tegen 2030 10.000 ha. Helaas is de realiteit ook hier weerbarstig. De bosteller staat momenteel op 818 ha nieuw bos, terwijl de legislatuur al ver over de helft is. Het is moeilijk om in Vlaanderen voldoende gronden te vinden om te bebossen, zelfs niet bij eigen overheidsdiensten zoals de Vlaamse Waterweg. Waarop BOS+ dan maar besliste om in het geheim een bos te planten op hun ongebruikte gronden. 

Sigmaplan wijst de weg

Het Sigmaplan rond de Schelde is het grootste klimaatadaptatieproject in Vlaanderen: dijken worden verplaatst, natuurlijke overstromingsgebieden beschermen steden en gemeenten voor wateroverlast door een stijgende zeespiegel. Het heeft zijn nut de afgelopen jaren duidelijk bewezen. Het Sigmaplan kost 60 miljoen euro per jaar. Niet zo heel veel, maar de Vlaamse overheid heeft één derde van die investeringen de afgelopen jaren niet gefinancierd. Resultaat: de werken lopen grote vertragingen op, terwijl de kans op zware wateroverlast net toeneemt. Nochtans hebben de overstromingen in Wallonië aangetoond dat niets doen nog veel meer geld kost. Als zo’n waterbom op Vlaanderen valt, spreken we niet meer over miljoenen maar over miljarden. Moet er nu echt eerst een dergelijke ramp gebeuren, voor het rijke Vlaanderen volwaardige budgetten vrijmaakt?

Route 24 BOS+

Meer over Route 24