TotalEnergies, 3M, Evonik… De Vlaamse Regering heeft een vette kluif aan alles wat te maken heeft met industrie. (c) Simon Desmond

Vlaams industrieel fort zoekt bouwstenen voor klimaattransitie

TotalEnergies, 3M, Evonik… De Vlaamse Regering heeft een vette kluif aan alles wat te maken heeft met industrie. (c) Simon Desmond

Hoe vergaat het industriebeleid binnen de huidige Vlaamse Regering? Wat stond er nu alweer in het Regeerakkoord en wat is er uitgerold? Zitten we nog met hiaten en heeft de Vlaamse Regering goed ingespeeld op de corona- en energiecrisis? En wat zijn de vooruitzichten?

TotalEnergies, 3M, Evonik… De Vlaamse Regering heeft in haar huidige legislatuur een vette kluif aan alles wat te maken heeft met industrie. Het huidige beleid kenmerkt zich vooral door een omgevingsvergunningsstrijd en het negeren van de nieuwe ETS-doelstellingen. Wat het resultaat ook zij: de sector heeft momenteel minder dan drie decennia om zich te transformeren tot een netto-nul uitstoter volgens de Green Deal ambitie van Europa.

In cijfers: Als we de ETS-doelstellingen volledig doortrekken op de industrie (-61% tegen 2030), betekent dat een maximale uitstoot van iets meer dan 10 miljoen ton in 2030, terwijl we vandaag op 22 miljoen blijven hangen. Wetende dat de Vlaamse industriële uitstoot sinds 2005 maar met 4 Mton gedaald is, zitten we dus met een enorme uitdaging. De industrie verkeert bovendien in alsmaar zwaarder weer. Een versnelling van het industrieel klimaatbeleid is bovendien absoluut nodig om de industriële jobs in Vlaanderen te verankeren.

Gebeurt er dan niets in de praktijk? Toch wel! Onder andere ArcelorMittal maakt plannen om ongeveer de helft (3,9 Mton CO2) van haar uitstoot te besparen tegen 2030, ook BASF en Air Liquide zullen een aantal miljoen ton uitsparen. Maar de complete transformaties verwachten we pas na 2035. Om Vlaanderen daarop voor te bereiden, kan een helder en gericht beleidsplan de industrie een rechtszeker langetermijnperspectief bieden. De beleidsmakers moeten dus vol aan de bak. 

Wat stond er in het Regeerakkoord van Vlaanderen over industrie?

Industrie was een belangrijk thema in het Vlaams regeerakkoord. De term valt vooral wanneer het over competitiviteit, innovatie en concurrentiekracht gaat, maar evengoed in het klimaatdebat. De energiebeleidsovereenkomsten, vergroening van de energiedragers voor niet-ETS en financieringsinitiatieven vormen de hoofdbrok. De Moonshots (het innovatieprogramma voor basisonderzoek van de Vlaamse overheid) zullen worden gehonoreerd en CCS (carbon capture & storage) zullen via Europese middelen richting Vlaanderenland komen. Daarnaast komt waterstof nog een aantal keer aan bod. Tenslotte hanteert het Vlaams Omgevingsbeleid voor Europese regelgeving steevast het “no goldplating” principe, wat betekent dat ze principieel niet hoger mikt dan wat Europa vraagt 

Toch is het Vlaams Regeerakkoord, samen met het Vlaams Energie-en Klimaatplan, relatief mager voor de industrie. Dat komt omdat er vaak naar het Europese toneel (zoals Emissiehandelssysteem, CBAM, RePowerEU…) wordt verwezen als het gaat om het decarboniseren van de industrie. Nochtans is het nationale investeringsklimaat typisch iets wat gecreëerd wordt door het economisch en klimaatbeleid van de lidstaten zelf. Recent sprak zelfs JP Morgan over de noodzaak voor een strategisch industrieel beleid. 

Desalniettemin zette het Vlaamse beleidskader enkele stappen vooruit. De energiebeleidsovereenkomsten zijn hervormd en een klimaatplan is voortaan verplicht voor industriële bedrijven. Ook de subsidies zijn fel aangepast en worden niet meer blindelings uitgedeeld. Maar de focus van de nochtans populaire moonshots blijft hangen bij basisonderzoek. Die moeten worden doorgetrokken naar de hele waardeketen. Als belangrijkste vernieuwing wordt de ‘Klimaatsprong’ voorgesteld: een aantal werkgroepen die zullen nadenken over de nodige concrete beleidsinstrumenten voor de Vlaamse industrie. Vakbonden en milieubewegingen zijn gelukkig nauw betrokken.

Vlaamse “no goldplating” wordt ingehaald door geopolitiek realiteit

Toch zijn akkoorden niet altijd wat ze zijn. In de praktijk stond de Vlaamse Regering onder invloed van twee crisissen met een behoorlijke impact op het industrieel weefsel. Tijdens de coronacrisis werden verschillende installaties stilgelegd met tijdelijke werkloosheid tot gevolg. Na de coronacrisis zorgden dure containers en wereldwijde vertragingen voor een enorme logistieke crisis. Vlaanderen en België maakten gretig gebruik van het uitgebreide Europees pakket aan herstelmaatregelen.

Toen de rust min of meer terugkeerde, kreeg de industrie te maken met een nog grotere storm. De torenhoge energieprijzen dwingen fabrieken opnieuw tot het stilleggen van productiecapaciteit of draaien met verlies. Ondanks vlijmscherpe analyses, hebben nog niet veel industriële bedrijven oplossingen als elektrische warmtepompen in hun korte-en langetermijn investeringsplannen ingeschreven. In de praktijk lijkt het dus erg moeilijk om de industrie op koers te zetten richting klimaatneutraliteit in 2050. Nochtans is Vlaanderen met haar gekende productiviteit en efficiënte sites een uitgelezen locatie om investeringen aan te trekken.

Industrie kán het verschil maken

Het duurzame industriebeleid zal de komende jaren steeds belangrijker worden om jobs in onze regio te verankeren. Er zijn gelukkig enorm veel kansen verbonden aan het investeren in de industriële klimaattransitie. De Deense overheid is gekend voor haar warmtenetten en voorlopersrol in hernieuwbare energie, Nederland heeft binnenkort een grootschalige waterstofindustrie en demo-installaties voor elektrische krakers. Vlaanderen zal extra creatief moeten zijn aangezien de Vlaamse zakken niet zo diep gaan als die van onze buurlanden. Een nationaal duurzaam industriebeleid is gelukkig meer dan centen uitdelen of emissiehandel. Onze regio heeft bijvoorbeeld de troeven in handen om een circulaire kunststofhub te worden, en écht pionierswerk rond hernieuwbare grondstoffen voor de chemie en onze eigen maakindustrie te verrichten. Never waste a good crisis. 

Route 24 Zware industrie

Meer over Route 24, Zware industrie