De Vlaamse regering is met haar hoofd hard tegen de muur geknald. De Raad van State stelt duidelijk dat het beschermen van de natuur en leefomgeving op de eerste plaats moet komen. De vergunningverlening kan pas opnieuw op gang getrokken worden als het stikstofbad voldoende leeg gelopen is. Bond Beter Leefmilieu roept de Vlaamse regering op om snel met een transparant, onderbouwd en integraal regelgevend kader te komen met duurzaam toekomstperspectief voor alle sectoren. Enkel zo vermijden we een impasse waar niemand baat bij heeft.
De Raad van State is scherp in haar advies: het voorliggende decreet biedt onvoldoende garantie dat de stikstofuitstoot voldoende zal dalen. De Raad van State vraagt onder andere dat de drempelwaarden en de vergunningverlening op krediet worden geschrapt, stelt de doeltreffendheid van bepaalde staltechnieken in vraag, en oordeelt dat de impactscoretool niet transparant genoeg is.
De drempelwaarden en de vergunningverlening op krediet waren hoekstenen van het stikstofdecreet dat probeerde vergunningverlening en natuurherstel te verzoenen. De Raad van State ziet duidelijk geen snelwegen naar vergunningverlening: de situatie is zo ernstig dat elk project moet aantonen welk effect het heeft op de omgeving. Pas als het stikstofbad voldoende leeggelopen is, ontstaat er ruimte voor vergunningverlening.
“Een helder stikstofdecreet blijft nodig en relevant, maar het is duidelijk dat de overheid niet zo maar wat juridisch kan bijsturen aan het ontwerpdecreet. Een kordate regelgeving blijft een verdediging van het algemeen belang. Hierbij moeten we keuzes durven maken die de urgentie en de ernst van deze problematiek voor de natuur, voor de gezondheid en voor onze maatschappij erkennen”, stelt Heleen De Smet, beleidsexperte landbouw en voeding bij Bond Beter Leefmilieu.
Landbouw: wetenschappelijke duidelijkheid nodig
Het wegnemen van de wetenschappelijke twijfel is de rode draad doorheen dit advies. Het decreet leunt bijvoorbeeld te veel op technische maatregelen zoals ammoniakemissiearme stallen waarvan de doeltreffendheid terecht in vraag wordt gesteld. De Raad van State wijst ook op de gevaren voor neveneffecten van bepaalde technieken, zoals watergebruik bij luchtwassers. Het advies vormt daardoor een duidelijke uitnodiging om het probleem bij de bron aan te pakken, zoals sturen op de omvang van de veestapel.
“Een sterk decreet is cruciaal om de gezondheids- en natuurschade door stikstof een halt toe te roepen. Het advies van de Raad van State stelt nogmaals hoe kwetsbaar onze natuur is. Dit is opnieuw een signaal dat er nood is aan begeleiding van landbouwers richting agro-ecologische en biologische landbouw. Enkel een duurzaam landbouwmodel is in staat om meerdere milieudrukken consistent aan te pakken", vervolgt Heleen De Smet.
Rechtszekerheid staat onder druk, wie neemt verantwoordelijkheid?
De industrie wacht nagelbijtend op rechtszekerheid, en niet in het minst voor Ineos. Het bedrijf moest deze zomer na een beslissing van de Raad voor Vergunningsbetwistingen een nieuwe passende beoordeling maken. Maar daarmee is de onzekerheid dus nog lang niet weg. Een nieuw stikstofdecreet moet immers voor goedkeuring eerst in de drie maand durende wachtkamer bij de Europese Commissie. Pas dan is er een kader voor industriële vergunningen.
“Vlaanderen heeft te lang en te gemakkelijk vergunningen uitgedeeld. Dat lakse beleid zorgt ervoor dat heel de maatschappij nu de pineut is. Om ruimte te creëren, moeten historisch grote uitstoters ook hun rol opnemen,” zegt Tycho Van Hauwaert, beleidsexpert industrie van Bond Beter Leefmilieu.
Ook voor mobiliteit onduidelijkheden
Het advies stelt ook vragen bij het voorstel tot een ‘uitzonderingslijst’ van mobiliteitsprojecten die geen passende beoordeling zouden moeten opstellen. Ook hier is volgens de Raad van State is enkel de objectieve garantie dat de projecten geen significante impact hebben op de omliggende gebieden, verzoenbaar met de habitatrichtlijn. “Bovendien gaat de Vlaamse Regering er onterecht van uit dat er voor mobiliteit geen bijkomende actie nodig is. Ze steunen hiervoor op een kilometerreductie tegen 2030 die ondertussen achterhaald is”, zegt Naomi Cambien, mobiliteitsexperte van Bond Beter Leefmilieu.
