Terwijl Vlaanderen zich op de borst klopt dat ze alles uit de kast haalt om Jan met de pet te beschermen tegen de energiecrisis, blijft de enige echte verzekering tegen energieschokken het ondergeschoven kindje: structurele maatregelen om elke Vlaming tegen 2050 in een energie-efficiënte fossielvrije woning te krijgen. Het verhaal van de Vlaamse renovatiegolf wordt zo stilaan een sprookje. Wat kan de Vlaamse regering deze legislatuur nog bereiken?
Fossiele energieslurpers
Onze gebouwen zitten bij de slechtste leerlingen van de Europese klas als het aankomt op energie-efficiëntie. Bovendien verwarmt 84% van de huishoudens op fossiele brandstoffen, voornamelijk gas. De Vlaamse gebouwen zijn dus echt fossiele energieslurpers, goed voor 28% van de totale broeikasgasuitstoot in niet-ETS sectoren. Dit alles maakt Vlaamse huishoudens erg kwetsbaar voor energiearmoede, wat de energiecrisis pijnlijk duidelijk maakte.
Doelstellingen die doodbloeden
De Vlaamse langetermijnrenovatiestrategie bepaalt dat alle gebouwen tegen 2050 een EPC-label A moeten hebben en fossielvrij moeten verwarmen. De realiteit is echter ontnuchterend: momenteel voldoet slechts 6,8% van de woningen aan de einddoelstelling en de renovatiegraad blijft rond de 1% hangen i.p.v. de beoogde 3%. Om deze doelstellingen waar te maken, moet de renovatiegraad naar een fossielvrij EPC-label A dus maar liefst verdriedubbelen.
Juiste kader, foute ambitie
Na jaren van uitsluitend stimulerend beleid om de renovatiegolf te kickstarten, voerde Vlaanderen vorig jaar eindelijk een aanvullend verplichtend kader in. Zo geldt sinds 2023 een renovatieverplichting tot EPC-label D bij notariële overdracht en komt er een verstrengingspad voor het EPC-label van de woning aan, waardoor tegen 2050 elke woning tenminste een EPC-label C zal moeten hebben.
Beide instrumenten vormen samen het juiste kader om de renovatiegolf te bewerkstelligen, maar het ambitieniveau is ruim onvoldoende. Het is alsof Vlaanderen haar eigen doelstellingen simpelweg is vergeten. Ter verantwoording wordt het mantra “haalbaar en betaalbaar” aangehaald, maar het is net de Vlaamse regering die de sleutels in handen heeft om dit betaalbaar te maken voor élke Vlaming.
Brood voor Patriciërs
Uit een meta-studie van Itinera blijkt dat premiestelsels voor renovatiewerken gemiddeld gezien kampen met 60% freeriders (begoede woningeigenaren die niet tot renovatie zijn overgegaan door het premiebeleid, maar er wel mooi een graantje van meepikken). Tegelijk heeft 40% van de woningeigenaren onvoldoende middelen voor een doorgedreven renovatie. Conclusie: de publieke middelen, die bedoeld waren om extra mensen aan te zetten tot renovatie, bereiken niet de juiste doelgroep.
Daar zal een renteloze lening niet veel aan veranderen, want die moet je natuurlijk nog steeds kunnen afbetalen. Uit een studie van Climact in opdracht van BBL bleek dat met op maat gemaakte voorfinancieringsinstrumenten renoveren voor elke Vlaming wel een haalbare kaart wordt. En dat zelfs aan een jaarlijkse publieke kost van dezelfde grootordes als de middelen die nu naar MijnVerbouwPremie/Lening gaan. Tijd om het brood aan het volk te geven!
Af met gas?
Ondanks een verbod op het installeren van stookolieketels sinds 2022 en een verbod op een gasaansluiting bij nieuwbouw vanaf 2025, is er nog geen complete uitfaseringskalender voor fossiele verwarming. We hinken achterop landen als Nederland, Duitsland, Ierland, Denemarken en Noorwegen, die hier wel al werk van maakten. Voor de burger is het ontbreken van zo’n kalender een verwarrend signaal, waardoor die vaak niet voor toekomstgerichte investeringen kiest.
Daarbovenop is de belofte uit het Vlaamse energie- en klimaatplan om zoveel mogelijk verdoken belastingen uit de elektriciteitsfactuur te halen zodat duurzame verwarming ook financieel aantrekkelijk wordt, nog niet nagekomen. De triomfantelijke aankondiging dat alle Vlaamse heffingen uit de elektriciteitsfactuur worden gehaald, kwam neer op een €6 per jaar per gezin. Dat is peanuts in vergelijking met de kost van groenestroomcertificaten die ± €160 per jaar per gezin bedraagt..
Is de renovatiegolf een sprookje?
Het huidige Vlaamse renovatiebeleid zit dus vol met pijnpunten, maar het goede nieuws is dat er voor elk pijnpunt een oplossing bestaat. De Vlaamse regering mag haar eigen burgers niet in de kou laten staan, letterlijk en figuurlijk, en moet dringend van het sprookje van de renovatiegolf een realiteit maken.
