Het is absurd dat we in een regio die als enige in West-Europa gekenmerkt wordt door “extreme waterschaarste” inzetten op een techniek die zo waanzinnig veel water vraagt.
Woensdag stemde het Vlaams Parlement over de toegestane maatregelen die stikstof uit veestallen moeten reduceren. De focus ligt enkel op dure en twijfelachtige technologische maatregelen, geruggensteund door een complete onverschilligheid voor het enorme water- en energieverbruik, de opslag van sterk reactieve chemicaliën en het dierenwelzijn. Dit is geen oplossing voor natuur en boer, stellen Esmeralda Borgo (Voedsel Anders), Bart Vanwildemeersch (West-Vlaamse Milieufederatie), Sara Van Dyck (BioForum) en Heleen De Smet (Bond Beter Leefmilieu).
Valse rechtszekerheid
Het zopas gestemde decreet over ammoniakreducerende maatregelen bundelt de technieken die landbouwers kunnen gebruiken om de stikstofdepositie van hun landbouwbedrijf te doen dalen. De focus van de vooropgestelde maatregelen ligt op end-of-pipe-technieken, zoals luchtwassers, waarbij ammoniak pas op het einde van de rit uit de lucht gezuiverd wordt. Zo probeert de Vlaamse Regering in kader van de stikstofproblematiek (PAS) de landbouwer zogenaamde zekerheid te geven: heb je als landbouwer een of meer maatregelen ingevoerd vernoemd in deze lijst, dan zit je “safe”, ook als later zou blijken dat de maatregel niet tot de verhoopte resultaten leidt.
Dat ware edelmoedig, mochten de technieken al niet zwaar onder vuur liggen. De afgelopen jaren verschenen er in Nederland tal van rapporten die duidelijk maken dat verschillende stalsystemen en luchtwassers niet doen wat ze op papier beloven. Ook de rechtspraak volgde in Nederland de wetenschap. In Vlaanderen werd eerder al duidelijk dat één op drie luchtwassers niet werkt zoals verwacht, meer nog: 1 op 4 stond bij controles in het verleden zelfs niet aan. Dat hoeft niet te verbazen, want de technologie slokt massa’s energie en water op. Kosten die de landbouwers liever kwijt dan rijk zijn.
Als antwoord op de roep naar rechtszekerheid, is de net afgeklopte lijst met PAS-technieken dus behoorlijk wankel. In het beste geval verzachten ze de stikstofproblematiek enigszins tijdelijk, maar ze vragen enorme investeringen, zowel van de landbouwers als van de belastingbetaler, zetten landbouwers vast in een lock-in, en geven geen integraal antwoord op de uitdagingen waar de landbouwsector voor staat.
De rode loper voor een watercrisis
De Raad van State gaf in oktober vorig jaar al een duidelijk schot voor de boeg met een bijzonder kritisch advies over de doeltreffendheid van bepaalde staltechnieken. De Raad stelde bovendien dat het onduidelijk was of het PAS-decreet voldoende rekening hield met het water- en energieverbruik. Zo gebruiken bepaalde luchtwassers tot maximaal 1,3 m³ water per kilo afgevangen ammoniak. Dit kan neerkomen op zo'n 3,9 m³ liter of 3900 liter per dier per jaar, wat voor de West-Vlaamse varkensstapel alleen al neerkomt op miljoenen extra liters.
Het is absurd dat we in een regio die als enige in West-Europa gekenmerkt wordt door “extreme waterschaarste” inzetten op een techniek die zo waanzinnig veel water vraagt. De aandacht voor water- en energieverbruik blijft onbegrijpelijkerwijze beperkt tot een detail in het decreet. Net zoals de risico’s van het gebruik van zwavelzuur, die bepaalde luchtwassers nodig hebben om te functioneren. Bovendien hebben dieren in een potdichte stal te maken met tal van gezondheidsproblematieken, zoals oogirritaties en ademhalingsproblemen door gassen uit de mestkelder. Tel daarbij de vaststelling op dat luchtwassers stalbranden versnellen door specifieke luchtcirculatie en het is duidelijk dat de Vlaamse regering de eigen beloftes in het regeerakkoord om meer aandacht te hebben voor dierenwelzijn, compleet negeert.
De kern van de zaak
Tot slot leidt deze aanpak ons weg van de kern van de problematiek: de import van stikstof via veevoer en kunstmest. De gigantische import van soja en granen zorgt ervoor dat onze veestapel uit z’n voegen barst, want zo zijn we niet meer gebonden aan onze eigen Vlaamse grond om vee te houden. Brongerichte maatregelen, zoals regionaal sluiten van de kringlopen door productie van veevoer en afzetten van mest af te stemmen op de omgeving, kennen nog altijd geen plek in dit decreet. Er is een urgente nood aan maatregelen op de PAS-lijst die werk maken van een meer grondgebonden, circulaire bedrijfsvoering en die ook de biologische landbouwers toekomstperspectief geven.
Wel zal straks met publiek geld worden gesmeten om dure stallen, luchtwassers en andere staltechnieken betaalbaar te maken voor een landbouwer: honderden miljoenen belastinggeld worden vrijgemaakt als doekje voor het bloeden. Het is slecht besteed geld: in het beste geval wordt één van de milieuproblematieken licht verlaagd, maar andere, even belangrijke assen worden net in het rood geduwd.
Je kan een oude stal immers niet pimpen met luchtwassers. Dat maakt dat landbouwers die met oude stallen zitten en verder willen gaan in de veeteelt, een nieuwe stal zullen moeten zetten. De stallenbouwers kunnen zich in de handen wrijven. Dit alles wakkert opnieuw schaalvergroting aan, geconcentreerd in die landschappen die nu al gedegradeerd zijn tot industriële niemandslanden, zoals dat van de Westhoek en Midden-West-Vlaanderen. Onder het vaandel van ‘milieuregels’ zwengelen we de tendens naar steeds geconcentreerdere agro-industrie aan en trekt de Vlaamse overheid de financiële strop nog wat harder om de nek van de boer.
Dit stuk verscheen oorspronkelijk als opinie in De Standaard.
