België besloot dit weekend zich te onthouden inzake een Europese ban op het gebruik van glyfosaat. Volgens Kobe Hautekiet van UNICEF België en Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu een beslissing die ingaat tegen het belang van kinderen en toekomstige generaties. Het aflopen van de vergunning van de meest gebruikte pesticide is een unieke kans om hen te beschermen tegen de bestaande gezondheidsrisico’s.
Op 15 december kan het volledig gedaan zijn met het gebruik van glyfosaat, de veelbesproken onkruidverdelger bekend en berucht van de pesticide Roundup. Op die dag loopt de vergunning voor het gebruik ervan binnen Europese grenzen immers af. Voor de ministers van volksgezondheid en leefmilieu zijn er voldoende redenen om tegen de verlenging te stemmen. Het kernkabinet besloot dit weekend echter het voorzorgsprincipe niet centraal te stellen. Een stevige reductie van pesticiden is nochtans een engagement in het regeerakkoord. Het resultaat is een compromis à la belge: een onthouding.
Voor de burger is het al 5 jaar verboden om glyfosaat op het schap te hebben staan wegens “onduidelijkheid over de schadelijke gevolgen van glyfosaat voor mens en leefmilieu”, aldus de Vlaamse overheid. Voor de gezondheid van landbouwers in België, verantwoordelijk voor meer dan 95% van het gebruik van bestrijdingsmiddelen, is deze onduidelijkheid er blijkbaar niet.
Dat is bijzonder, want niet enkel landbouwers lopen risico op gezondheidseffecten - zo is de ziekte van Parkinson al jaren een erkende beroepsziekte voor landbouwers in Frankrijk. Ook voor omwonenden is pesticidengebruik niet zonder gevaar. Kwetsbare groepen, zoals kinderen, verdienen daarbij extra aandacht.
Kinderen hebben recht op een schone en duurzame omgeving
Afgelopen maand onderschreven de 18 experten van het VN-Kinderrechtencomité nog hoe pesticiden een uitdaging vormen voor het recht van kinderen op een hoogst haalbare gezondheid (Art. 24), hun recht op spelen (Art. 31) en recht op een gezond, schoon en duurzaam leefmilieu. Als ondertekenaar van het VN-Kinderrechtenverdrag is België het zichzelf verplicht alles in werking te stellen om alle kinderrechten - 54 in totaal - te realiseren. Een hernieuwde vergunning voor glyfosaat zou dit mogelijks weer een heel stuk lastiger maken.
In vergelijking met volwassenen zijn kinderen extra kwetsbaar voor blootstelling aan pesticiden. Kinderen ademen simpelweg meer per minuut, eten en drinken relatief gezien meer (mogelijks verontreinigd) voedsel en water voor hun lichaamsgewicht en komen al spelend sneller in aanraking met vervuilde plaatsen. Een recente publicatie van het Europees Milieuagentschap heeft aangetoond hoe het pesticidegehalte bij kinderen consistent hoger is dan bij volwassenen. Die blootstelling is niet zonder risico’s. Kinderen zitten midden in de belangrijke ontwikkelingsfase waarbij schade nefast is. Ze kennen minder enzymen die de pesticiden kunnen verwerken en ze hebben nog een lange tijd te leven vooraleer gezondheidseffecten zich kunnen gaan manifesteren. Terwijl we wachten op wetenschappelijk onderzoek dat de risico’s verder in kaart brengt, gaat de blootstelling op de kinderen van vandaag, morgen en gisteren wel gewoon verder.
Huidig beleid beschermt kinderen onvoldoende
Een recente studie van UNICEF stelt het duidelijk: 8,9% van de kinderen in België woont in een gebied met een hoog risico op pesticideverontreiniging. Slechts 3 OESO-landen scoren nog slechter dan België. Nederland doet het met 8,6% ook erbarmelijk, maar in Duitsland gaat het slechts over 0,1% van de kinderen. Het Vlaamse biomonitoringsprogramma, dat gegevens verzamelt over de aanwezigheid van vervuilende stoffen in de mens en de gezondheidseffecten van blootstelling, toont dat glyfosaat bij 42% van de jongeren gedetecteerd wordt. Bovendien werd duidelijk dat bij wie binnen een straal van 2 kilometer van een landbouwzone woont, méér glyfosaat in het lichaam wordt teruggevonden.
Elementen genoeg om de blootstelling van kinderen aan pesticiden zoveel mogelijk te vermijden. Vandaag voldoen de bufferzones, die deze blootstelling moeten beperken, niet: zeker niet voor scholen en huizen, waar kinderen net het meeste van hun tijd spenderen. Voor dit ontbreken van bufferzones om kwetsbare groepen te beschermen, trokken verschillende Vlaamse milieuorganisaties eerder al naar de rechter. Zonder stevige bufferzones doet België in deze niet waar het zich toe heeft verbonden met het ondertekenen van het VN-Kinderrechtenverdrag: kinderrechten beschermen.
In een recente sensibiliseringsposter van de federale regering wordt als tip gegeven om kinderen (en dieren) “een tijdje weg te houden van het behandeld stuk”. De cijfers zijn duidelijk: we slagen er vandaag niet in kinderen "weg te houden" van pesticiden.
Brede vraag naar verbod
De hoop ligt op de stemming van donderdag in de Europese Raad. De vraag voor een totaalverbod klonk alleszins nog nooit zo groot. Bijna 2,5 miljoen Europese burgers tekenden een petitie. Onder meer Nederland, Oostenrijk en Duitsland zullen waarschijnlijk tegen een nieuwe vergunning stemmen. Voor de rechten van kinderen en toekomstige generaties is er alleszins maar één mogelijke beslissing: einde verhaal voor zo veel pesticidengebruik. Te beginnen met glyfosaat.
