Het is deze week exact een jaar geleden sinds minister Zuhal Demir in het programma “De tafel van vier” zei dat de invoering van statiegeld op blikjes en flesjes onvermijdelijk was. Circulaire Economie-expert Kira Van den Ende maakt de balans op: de gewesten maken gestaag vooruitgang, Fost Plus stribbelt vrolijk mee.
Waarom statiegeld?
Omdat we allemaal van zwerfvuil af willen. De verpakkingsindustrie heeft de kans gekregen om via eigen bedachte methodes zwerfvuil tegen te gaan, zonder succes. Daarom besloot minister Demir, en ook ministers in Wallonië en Brussel, zich te scharen achter de invoering van statiegeld. Uit enquêtes blijkt dat al driekwart van de Belgen gewonnen is voor het idee. Reeds meer dan 62% van steden en gemeenten sloten zich sinds 2017 aan bij de statiegeldalliantie.
Zouden we niet beter voorkomen dan genezen?
Uiteraard. Het probleem moet bij de bron worden aangepakt: minder wegwerpproducten. Voor een Europese herziening van verpakkingsrichtlijnen en voor ecodesign staat regelgeving in de steigers. In Vlaanderen bestaan al topvoorbeelden van circulaire business modellen. In de tussentijd en op korte termijn zal statiegeld het meeste resultaat opleveren. Dus, let’s go.
Wat is het verschil tussen digitaal en klassiek statiegeld?
Bij een klassiek systeem krijgen verpakkingen van flesjes en blikjes een tegoedwaarde. Je krijgt je geld terug als je je lege verpakking terug naar de winkel brengt, net zoals je met glazen flessen doet.
Bij digitaal statiegeld krijgt elk flesje, blikje en blauwe zak een unieke code. Wanneer je je flesje of blikje in de blauwe zak gooit, open je een app op je smartphone, scan je de lege verpakking en de blauwe zak en krijg je je geld terug.
Hoe gaan we de knoop doorhakken?
Uit de onderzoeken die Wallonië liet uitvoeren, bleek het digitale systeem weinig veelbelovend en bovendien asociaal voor ouderen en mensen in armoede. Daarom spraken Waals minister Céline Tellier en Brussels minister Alain Maron hun voorkeur uit voor het klassiek statiegeldsysteem.
De testfase in Vlaanderen duurt nog tot eind dit jaar. Het is onduidelijk hoe beoordeeld zal worden of het digitale systeem afdoende bewezen is. Minister Demir heeft gevraagd aan te tonen dat het systeem werkt en haalbaar is. Dat is niet enkel voor interpretatie vatbaar, het is ook iets heel anders dan bewijzen dat het even sterke resultaten zal opleveren als klassiek statiegeld en dat het toegankelijk is voor iedereen.
De drie ministers zijn het er echter ook over eens dat ze over de gewesten heen een eenvormig systeem willen, dus er zal snel overeengestemd moeten worden.
Digitaal statiegeld: winnaars en verliezers
Door statiegeld te organiseren via een app en de blauwe zak, hoeven supermarkten niet te investeren in terugneeminstallaties. De rekening komt dan bij steden en gemeenten te liggen. Zij moeten investeren in infrastructuur om dit systeem ook in de openbare ruimte zoals parken te organiseren. Ons lijkt het alvast niet zo logisch om de rekening door te schuiven naar steden en gemeenten.
De afvalverwerkers uiten dan weer de bezorgdheid dat ze de afgelopen jaren aanzienlijk geïnvesteerd hebben in het kunnen verwerken van een breed scala aan verpakkingen in de vernieuwde blauwe zak. Als we nu via een klassiek inzamelsysteem PET-flesjes en blikjes uit de blauwe zak halen, vrezen zij dat deze investeringen niet langer rendabel zijn.
De luidste stem is echter die van Fost Plus, de organisatie die vanuit de verpakkingsindustrie verantwoordelijk is voor het verwerken van verpakkingsafval. Fost Plus lobbyt zwaar voor digitaal statiegeld. Wat ze daarmee te winnen hebben, lijkt voornamelijk tijd. Als we vastzitten op het digitaal versus klassiek vraagstuk, kan het nog jaren duren eer er statiegeld komt. En hoe meer we aanmodderen, hoe minder brain space we overhouden om het probleem bij de bron aan te pakken: minder verpakkingen. Als vertegenwoordiger van de verpakkingsindustrie is dat niet enkel mooi meegenomen, dat is keihard je kerndoel behalen.
Laat dit dossier niet over de verkiezingen getild worden
Daarom een oproep aan ministers Demir, Tellier en Maron: Keep your eyes on the price. Statiegeld is een relatief eenvoudige maatregel om afvaldumping tegen te gaan.
Laat jullie niet afleiden in de eindsprint richting een akkoord, en houdt Fost Plus aan de deadline: eind dit jaar moet er duidelijkheid zijn over welk systeem het effectiefst en meest inclusief is. Zo kunnen jullie deze legislatuur wat dit dossier betreft proper afronden.
