Omdat we in een ruimtelijke chaos op een kluitje bijeen wonen, moeten we extra voorzichtig zijn met stoffen die onze gezondheid potentieel kunnen schaden. En Brussel toont hier nu de weg.
Vanaf volgend jaar zijn risicovolle pesticiden niet langer toegestaan in het Brusselse gewest. Landbouwers krijgen tot 2030 om zich aan te passen. Het is de eerste keer dat een Europese regio zo'n duidelijke beslissing neemt om de gezondheid van de burgers en het milieu te beschermen tegen pesticiden.
Sinds 2009 moeten EU-lidstaten en regio's de Richtlijn voor Duurzaam Gebruik van Pesticiden implementeren. Deze richtlijn heeft als doel om de effecten van het gebruik van pesticiden voor de menselijke gezondheid en het milieu te verminderen, en de ontwikkeling en invoering van geïntegreerde gewasbescherming (“IPM”) en alternatieve manieren of technieken aan te moedigen. Geïntegreerde gewasbescherming is een methode die sterk inzet op preventie, of het vermijden van pesticiden, en is sinds 2014 in heel Europa verplicht. Hiermee wil men de afhankelijkheid van het gebruik van pesticiden beperken.
Dat is nodig, zeker voor België, dat slecht scoort, zowel wat betreft de hoeveelheid als de risico’s van de gebruikte pesticiden. De Richtlijn duidt ook op enkele zaken die extra aandacht vragen, zoals de bescherming van natuurgebieden en kwetsbare groepen, zoals zwangere vrouwen of kinderen.
Brussel neemt de leiding
Momenteel worden er in België nog volop pesticiden gebruikt die schadelijk zijn voor de biodiversiteit en risico’s met zich meebrengen voor onze gezondheid. Denk aan de ontwikkeling van bepaalde kankers, de ziekte van Parkinson, en verschillende aandoeningen gelinkt aan hormoonverstoring, zoals vruchtbaarheidsproblemen. In Vlaanderen mag het actieplan om pesticiden te verminderen al meer dan 1,5 jaar vertraging oplopen, het Brussels gewest heeft wél een sterk track record op het gebied van pesticiden.
In 2013 verbood Brussel het gebruik van pesticiden in openbare ruimtes: parken, speeltuinen en trottoirs werden pesticidenvrij, 2 jaar later volgde Vlaanderen. In 2016 verbood Brussel het particulier gebruik van glyfosaat, Vlaanderen volgde een jaar later. En in 2018 klaagde het Brussels Gewest zelf de Europese Commissie aan bij het Europese Hof van Justitie van de EU voor de hernieuwing van glyfosaat voor 5 jaar op basis van het voorzorgsprincipe. Jammer genoeg zonder resultaat: een stof die als te gevaarlijk wordt bestempeld voor burgers, mag wel op veel grotere schaal gebruikt worden in de landbouwsector. Lobby, zegt u?
Net voor de verkiezingen raakten er in Brussel nog 3 wetten goedgekeurd onder sturend hand van minister van Leefmilieu Maron (Ecolo). De belangrijkste hiervan is een verbod op het gebruik van pesticiden, behalve die met “een laag risico”. Ook de verkoop wordt sterker gereguleerd. Voor de publicatie van deze nieuwe wet raadpleegde het gewest de Belgische Raad van State en de Europese Commissie om een terugslag in de rechtbank te voorkomen.
De thuishaven van de Europese Commissie wordt dus vanaf 2030 nagenoeg pesticidenvrij: dat schept perspectieven voor een hernieuwde Pesticidenrichtlijn die de komende Europese legislatuur terug uit de vuilbak van Von der Leyen gevist moet worden.
En nu Vlaanderen nog
Omwille van een gebrekkige (of op bepaalde punten simpelweg géén) omzetting van de bestaande Europese Pesticidenrichtlijn op Vlaams niveau, werd de Vlaamse regering in 2023 gedagvaard door BBL, Natuurpunt, WWF, Velt en Dryade. De uitspraak volgt in 2025.
Het Brusselse voorbeeld zou dus inspirerend mogen werken voor Vlaanderen, dat bij regelmaat van de klok het argument van dichte bevolking gebruikt om milieuregels aan haar laars te lappen. Niet ondanks, maar net omwille van het feit dat we in een ruimtelijke chaos op een kluitje bijeen wonen, moeten we extra voorzichtig zijn met stoffen die onze gezondheid potentieel kunnen schaden. En Brussel toont hier nu de weg.
