De hamvraag: hoe krijgen we de hoeveelheid afval dat tot de verbrandingsovens komt snel naar beneden? - © Viviane Lemay

Afvalverbranding in ETS-systeem: goed voor jobs én klimaat, maar ook nood aan afvalpreventie

De hamvraag: hoe krijgen we de hoeveelheid afval dat tot de verbrandingsovens komt snel naar beneden? - © Viviane Lemay

Afvalverbranding valt op dit moment niet onder het Europese ETS, het emissiehandelssysteem. Nochtans zou dat wel een uitstekend idee zijn, zo blijkt uit een studie die Zero Waste Europe liet uitvoeren door CE Delft. Uitbaters van verbrandingsovens zouden dan betalen voor de CO2-uitstoot die vrijkomt bij verbranding. Deze extra kosten vormen dan weer een stimulans voor afvalpreventie en recyclage. Bovendien zou het voordelen opleveren voor klimaat én werkgelegenheid. Welke lessen moeten we trekken uit deze studie? 

Afvalverbranding onder ETS: de voordelen

Afvalverbranding onder ETS brengen, leidt tot een flinke reductie van de CO2-uitstoot: de Europese emissies zullen naar schatting met 2.8 tot 5.4 miljoen ton per jaar in 2022 afnemen en met 4,3 tot 8,8 miljoen ton per jaar in 2030. De voordelen worden jaar na jaar groter, omdat de CO2-prijs geleidelijk verder zal stijgen waardoor recycling relatief concurrentiëler wordt. 

Ook op vlak van werkgelegenheid zijn de voordelen duidelijk: er worden tot 10.000 extra banen gecreëerd doordat er meer en nieuwe jobs ontstaan bij recyclage-activiteiten. 

Omdat de CO2-prijs geleidelijk verder zal stijgen wordt recycling relatief concurrentiëler.

De grootste milieuwinst zit in de vermindering van bedrijfs-en industrieel afval. Door de toevoeging van afvalverbranding bij ETS, zullen bedrijven hun consumptiepatronen bijsturen. Ze hebben ook een meer directe prijsprikkel dan huishoudens (afval van huishoudens wordt geregeld via de gemeenten). Resultaat: meer afvalpreventie. 

De studie rekende de meerkost uit voor het Belgisch afval: op een gate fee (de prijs die de afvaloven aanrekent om het afval te verwerken) van 170 euro per ton huishoudelijk afval komt er 17% (oftewel 29 euro) bij met een ETS-prijs van 55 euro. Rekenen we met een ETS-prijs van 90 euro, dan krijg je een meerkost van 28% of 47 euro extra per ton afval. 

Om het effect van de opname van verbranding in de EU-ETS verder te versterken, kan aanvullend beleid worden gevoerd. Denk daarbij aan een verplicht recyclagegehalte voor kunststoffen of goedkopere afvalinzameling voor gesorteerd afval. 

Huishoudelijk afvalplan: naar minder afval

Vlaanderen (OVAM) is intussen bezig met de nieuwe beleidslijnen voor de periode 2023-2028 van het uitvoeringsplan huishoudelijk afval. Dit plan gaat over het volledige beleid: van preventie tot inzameling en verbranding (eindverwerking). OVAM publiceerde onlangs haar plan-MER

Positief is dat OVAM wil inzetten op afvalpreventie, en dus streeft naar een daling van het huishoudelijk afval per inwoner. Op vlak van afvalverbranding wil OVAM een zo hoog mogelijk energetisch rendement, met zo min mogelijk uitstoot van broeikasgassen. Tegen 2028 moet de uitstoot van eindverwerking dalen met minstens 25%. In 2019 had de sector ‘afval’ in Vlaanderen een aandeel van 5% in de niet-ETS-emissies. 

In het uitvoeringsplan moeten die acties verder geconcretiseerd worden. De bedoeling moet zijn om de hoeveelheid afval die tot aan de verbrandingsoven komt drastisch in te perken. De studie van CE Delft laat alvast zien dat dat kan als je de ovens opneemt in ETS. 

Exit verbrandingsovens 

Op termijn moet het doel zijn om alle afvalverbrandingsovens uit te faseren. Dat betekent dat er minder materialen afval worden en dat de capaciteit stap voor stap wordt afgebouwd. 

Tijdens de septemberverklaring kondigde Vlaanderen aan dat bedrijven voortaan (vanaf 2022) een verbrandingsheffing van 25 euro in plaats van 13 euro per ton afval zullen moeten betalen. Gaat dat volstaan? Ter vergelijking: in Nederland bedroeg die in 2021 al 33 euro.  

Met de laatste voorstellen van de Europese Commissie (de Green Deal en Fit for 55) werd afvalverbranding niet toegevoegd aan het ETS. Lidstaten hebben echter wel de mogelijkheid om afvalverbranding vrijwillig toe te voegen aan het ETS (op basis van artikel 24). Zweden en Denemarken deden dat al in 2013. En aangezien Vlaanderen Scandinavië als voorbeeld wil nemen, kan ze niet achterblijven. Het zou aansluiten op de veel geuite ambitie om een recyclagehub te worden.

Maar ook als Vlaanderen haar afvalmanagement niet op Europees niveau wil regelen, kan ze een koolstofprijs invoeren in sectoren met grote uitstoot, waaronder ook afvalverbranding valt. Inspiratie kan Vlaanderen halen uit Nederland waar er naast de afvalverbrandingsheffing een CO2-heffing van 30 euro per ton CO2 bestaat (een bedrag dat kan oplopen tot 150 euro in 2030). 

Circulaire businessmodellen

Meer over Circulaire businessmodellen