Op vrijdag 22 januari organiseerde de Nationale Bank van België een online evenement waarop diverse maatschappelijke organisaties hun standpunt konden delen over het monetair beleid. Niet enkel over inflatie en prijsstabiliteit, maar ook over maatschappelijke thema’s als armoede en klimaat. BBL pleitte er voor een groen fiscaal en monetair beleid.
Alle nationale banken van de eurozone organiseren op dit moment enquêtes naar het brede publiek en online discussiemomenten met maatschappelijke stakeholders over hun monetair beleid. De conclusies hiervan worden dan in de komende weken besproken binnen de Europese Centrale Bank (ECB).
Ook voor bankiers komt het gevaar uit de klimaathoek
De Verenigde Naties noemen klimaatverandering dé uitdaging van onze tijd. De Europese Commissie waarschuwt dat we tot 190 miljard euro verlies kunnen lijden per jaar als de gemiddelde temperatuur wereldwijd met 3°C stijgt. Door de klimaatverandering zou de voedselprijs met 20% kunnen stijgen in 2050. Wereldwijd kan het aantal mensen die het risico lopen hun huis te moeten verlaten door overstromende rivieren oplopen tot 50 miljoen per jaar. De economische kosten van hittegerelateerde sterfte zouden kunnen oplopen tot meer dan 40 miljard euro per jaar. In haar recente rapport noemt zelfs het World Economic Forum falend klimaatbeleid, extreem weer, biodiversiteitsverlies en natuurrampen de grootste economische risico’s van allemaal.
Ook de Nationale Bank beseft uit welke hoek het gevaar komt voor de economische stabiliteit van ons land. In het financial stability report 2019 identificeert ze correct de verschillende fysieke risico’s van klimaatverandering (torenhoge verzekeringspremies of onverzekerbaarheid), de beschikbaarheid van grondstoffen die in het gedrang komt en de lagere productiviteit en winst in verschillende sectoren. Minstens even belangrijk zijn de transitierisico’s voor de economie: bedrijven of sectoren die totaal niet voorbereid zijn op een versnelling van het klimaatbeleid, disruptieve nieuwe technologieën, een snel wijzigend marktsentiment en reputatierisico (greenwashende banken kunnen wel eens het deksel op de neus krijgen).
Via hun leenbeleid kunnen centrale banken de financiële wereld sturen richting klimaatactie.
Centrale banken als hefboom voor klimaatactie
Door de geldstromen die ze in beweging zetten, is de maatschappelijke impact van nationale banken en de ECB aanzienlijk. De vraag is: in welke richting laten we de hefboom werken?
BBL vraagt dat de nationale banken en de ECB monetaire en regulerende instrumenten proactief inzetten om klimaatverandering tegen te gaan, in lijn met Klimaatakkoord van Parijs. Doelstellingen als volledige werkgelegenheid en koolstofneutraliteit moeten evenveel belang krijgen als prijsstabiliteit. Hoe dat kan? Fairfin bracht in 2019 een verhelderend rapport uit welke mogelijkheden de Nationale Bank heeft.
Door niet langer obligaties op te kopen van grote vervuilers, maar wel te kiezen voor groene obligaties van de Europese Investeringsbank of nationale publieke investeringsbanken. Of nog doortastender: door rechtstreeks lidstaten te financieren om groene publieke investeringen te doen. Maar voor dat laatste is een wijziging van het mandaat van de ECB nodig. Op die manier worden de politieke keuzes die in lijn liggen met het Klimaatakkoord van Parijs, actief ondersteund.
Ook via hun leenbeleid kunnen centrale banken de financiële wereld sturen richting klimaatactie: zo kunnen ze klimaatvoorwaarden koppelen aan de zeer gunstige tarieven bij leningen voor banken (momenteel -1%) en zo de financiering van heel vervuilende activiteiten verbieden.
De Nationale Bank kan ook de banken beter reguleren. Door klimaat stress-tests op te leggen aan banken, wordt de kwetsbaarheid van hun investeringen op langere termijn in kaart gebracht. Zo neemt de kans af dat banken eindigen met zogeheten ‘stranded assets’, beleggingen die na enkele jaren nagenoeg niets meer waard zijn. Maar de responsabilisering moet verder gaan: banken met vervuilende investeringen op de bankbalansen moeten extra buffers aanleggen om die ‘stranded assets’ te kunnen opvangen.
Politieke duidelijkheid is er al, nu nog de klimaathefboom
Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, reageerde jammer genoeg terughoudend op ons pleidooi voor groen monetair en fiscaal beleid: “de Nationale Bank van België is geen democratische instelling en moet voorzichtig zijn om tussen te komen in maatschappelijke problemen. Het is aan de politiek om duidelijkheid te verschaffen.”
Hoezo? Met de Europese Klimaatwet en de doelstelling van klimaatneutraliteit tegen 2050 zijn de Europese instellingen kristalhelder. Hoog tijd dat de ECB en ook de Belgische Nationale Bank hun hefbomen benutten om dit beleid mee te ondersteunen. Op die manier beschermen ze ons economisch systeem tegen de gevolgen van klimaatverandering en geven ze het de veerkracht die nodig is voor de toekomst.
