Naar een nieuwe Europese aanpak voor (aard)gas

De voorbije vijftien jaar heeft de EU een hele rist aan regelgeving ingevoerd rond gas. Die moet zorgen voor een grotere bevoorradingszekerheid en meer competitie binnen de gassector. Maar de energiesector wordt aan een razend tempo door elkaar geschud: digitalisering, elektrificatie, sectorintegratie en vraagsturing zijn fundamentele trends die maken dat we de gassector niet meer geïsoleerd kunnen aanpakken. Bovendien moeten alle sectoren naar nuluitstoot van broeikasgassen in de komende drie decennia om de doelstellingen van het klimaatakkoord van Parijs te halen. 

Niet enkel de nieuwe Europese Commissie heeft de kans om een nieuwe aanpak uit te werken rond gas die zowel de consument als het klimaat ten goede komt. Ook Vlaanderen moet zijn deel doen. 

Hoe dan wel? Stap één: een duidelijk engagement voor koolstofneutraliteit in 2050, met een streefdatum voor de uitfasering van fossiele brandstoffen. Zowel gas- als elektriciteitsinfrastructuur hebben een lange doorlooptijd in de ontwikkelingsfase, en blijven dan ook nog eens decennia in gebruik. Investeerders en ontwikkelaars hebben duidelijke politieke en marktsignalen nodig. Anders dreigen onderinvesteringen in de nodige infrastructuur voor hernieuwbare energie of overinvesteringen in infrastructuur die niet geschikt is voor een koolstofneutrale toekomst.

De nieuwe Europese regelgeving die op tafel komt in 2020, moet een bredere kijk houden op competitie in en met de gasmarkt. In de eerste plaats moeten koolstofvrije alternatieven voor fossiel gas aangemoedigd worden: energiebesparing, flexibiliteit, elektrificatie en hernieuwbare gassen. Investeringsprioriteiten moeten hier ook rekening mee houden. Er zijn vaak betere alternatieven dan nieuwe pijpleidingen of elektriciteitskabels. Daarnaast zijn er tal van rechtstreekse en onrechtstreekse subsidies en voordelen voor fossiele brandstoffen die zowel Europa als Vlaanderen kunnen schrappen: een besparing die goed is voor het klimaat.

Extra aandacht

Bij de omslag van een fossiele naar een hernieuwbare economie is extra aandacht voor twee kwetsbare groepen belangrijk: gezinnen in energiearmoede verdienen een gericht investeringsprogramma om koude en tochtige woningen te isoleren. En werknemers hebben nood aan ondersteuning om zich om te scholen. 

Ook het beheer van de bestaande gasnetten is aan een update toe. Een lager gasgebruik, diverse hernieuwbare bronnen en een flexibele balancering vragen aangepaste regels. Het is hoog tijd dat we nadenken over hoe netbeheerders voor hun diensten vergoed moeten worden, en hoe we de consumentenbelangen hierbij verdedigen. Onrendabele activiteiten of activa kunnen we niet zomaar subsidies toewerpen of socialiseren. 

De laatste tijd gaat er steeds meer aandacht naar hernieuwbare en gedecarboniseerde gassen zoals hernieuwbare waterstof, waterstof geproduceerd uit aardgas met koolstofafvang en biogas. Maar er zijn nog tal van onzekerheden over beschikbare volumes, kosten en levensvatbaarheid van die verschillende types gas. Er is nood aan verschillende beleidshervormingen om die nieuwe netwerken te reguleren en producenten te stimuleren.

Energiediplomatie

De schadelijke impact van methaanemissies bij ontginning van aardgas komt steeds meer in beeld. Die indirecte emissies zijn verantwoordelijk voor 25% van de uitstoot over de volledige levenscyclus van aardgas. De nieuw aangetreden Europese Commissie en Parlement moeten emissiestandaarden invoeren voor geïmporteerd gas én gas dat uit de EU komt, en zo de meest vervuilende en schadelijke bronnen tegen te houden. 

Ten slotte dient de EU ook haar energiediplomatie aan te passen aan de omslag naar hernieuwbare energie. De voorbije decennia was leveringszekerheid van aardgas de hoofdprioriteit, maar het wordt steeds duidelijker dat deze aanpak begint te wringen met de klimaatambities van de EU. Dat kan anders: een focus op een nieuwe industriële strategie, handel en innovatie in hernieuwbare energietechnologieën moeten Europese landen en ondernemingen steun geven. De EU kan bij multilaterale ontwikkelings- en investeringsbanken actief pleiten voor investeringscriteria die rekening houden met de doelen van het Parijs-akkoord. En Europa heeft belang bij een duurzame aanvoerketen voor grondstoffen voor de energietransitie zoals kobalt, lithium, grafiet en nikkel.

Waterstof

Meer over Waterstof