Een belangrijk signaal uit Straatsburg: bij de stemming over de herziening van de luchtkwaliteitsrichtlijn op woensdag, stelde het Europees Parlement milieu en gezondheid voorop. Dat is ook een win voor de staatsportemonnee: propere lucht bespaart miljoenen euro’s aan doktersbezoeken, toont een nieuwe studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen aan. Volgen de ministers?
De Europese luchtkwaliteitsrichtlijn bleek de voorbije 15 jaar al een belangrijke motor voor betere luchtkwaliteit. Via Europese grenswaarden voor onder meer stikstofdioxide en fijn stof, werden lidstaten verplicht om de luchtkwaliteit te monitoren en maatregelen te nemen bij overschrijdingen. Nu is het dringend tijd voor een update. De richtlijn dateert uit 2008 en loopt niet meer in pas met wetenschappelijke inzichten en de nieuwe (aangescherpte) advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie.
Helaas: als het van de Europese Commissie afhangt, worden die advieswaarden pas tegen 2050 gevolgd. Nog 27 jaar wachten dus, vooraleer iedereen recht heeft op gezonde lucht. Gelukkig toonde het Europees Parlement deze week meer ambitie: zij willen dat de WHO-advieswaarden al tegen 2035 gerespecteerd worden. Dat is een lichte afzwakking van het standpunt van de milieucommissie, die alignering met de WHO-waarden tegen 2030 had gewild. Het is nu spannend afwachten tot november of de lidstaten de gezondheid van hun burgers even serieus nemen. .
Hoe vaak moet jij naar de dokter?
Een betere luchtkwaliteit kan veel ziektes en vroegtijdige sterfte voorkomen, en de gezondheid van onze natuur verbeteren. Zelfs in 2020 - het relatief verkeersarme Covid-jaar - zorgden te hoge fijn stofconcentraties voor 238.000 vroegtijdige sterftes in Europa, waarvan 3.900 in België. Kinderen in het bijzonder lijden onder luchtvervuiling en krijgen te kampen met een laag geboortegewicht, astma, verminderde longfunctie, luchtweginfecties en allergieën.
Dankzij nieuw onderzoek van de Onafhankelijke Ziekenfondsen, de KU Leuven, UHasselt en IRCEL weten we nu dat er een verband bestaat tussen de fijn stofvervuiling, de aanwezigheid van groene zones en het aantal bezoeken aan de huisarts en de spoeddiensten. Wat blijkt? Wie in een buurt met de laagste fijn stofconcentraties (4,9-7,5 µg PM2,5/m3) woont, gaat gemiddeld 10% minder vaak naar de dokter dan mensen in de buurten met de hoogste fijn stofconcentraties (12 en 14,6 µg PM2,5/m3). Ook wie in een wijk met meer dan 30% boombedekking woont, bezoekt zijn of haar huisarts minder.
Propere lucht schenkt niet alleen een betere levenskwaliteit, de vermeden doktersbezoeken leveren ook een belangrijke economische winst voor de hele maatschappij. Moesten alle Belgen in een buurt met lage fijn stofconcentraties kunnen wonen, zouden de vermeden doktersbezoeken zorgen voor een besparing van 43 miljoen euro per jaar.
Uitstel tot 2050?
Het voorstel van de Europese Commissie voor de herziening van de luchtkwaliteitsrichtlijn zet al stappen vooruit. Ze scherpt de luchtkwaliteitsnormen aan, verbetert het juridisch kader - via het recht op een schadevergoeding voor burgers en meer duidelijkheid over de procedure - en stelt concretere monitoringeisen.
Alleen hield de Commissie bij de inschatting van de haalbaarheid van de luchtkwaliteitsnormen enkel rekening met technische maatregelen op EU niveau. De impact van nationale of lokale maatregelen, zoals circulatieplannen, de uitfasering van oude houtkachels of de implementatie van lage en zero emissiezones, werd niet meegenomen. Dit terwijl deze maatregelen het behalen van de WHO-advieswaarden veel realistischer maken. Vreemd genoeg kiest de Commissie hier dus voor uitstel van gezonde lucht tot 2050, eerder dan een ambitieus kader dat lidstaten aanzet tot doeltreffende luchtkwaliteitsmaatregelen. Het Europees Parlement stelt alvast dat sneller mogelijk én nodig is.
Gezondheid voorop
Een brede coalitie van milieu- en gezondheidsorganisaties roept de Belgische milieuministers op om tot een ambitieus Belgisch standpunt te komen: tegen 2030 de luchtkwaliteitsnormen aligneren met de WHO-advieswaarden, een betere luchtkwaliteitsmeetnet en geen mogelijkheid tot uitstel meer.
Het Europees Parlement liet woensdag van zich horen, het standpunt van de Raad kennen we waarschijnlijk tegen november. Laten we hopen dat ze net zoals het Parlement de gezondheid van hun burgers voorop stellen. Zodat ze tot een richtlijn komen die science-based is en die gekende en effectieve maatregelen, zoals investeringen in openbaar vervoer, maximaal zal stimuleren.
Wallonië opende de deur om WHO-advieswaarden tegen 2040 te ondersteunen en het Brussels Gewest heeft de ambitie om de WHO-advieswaarden zo snel mogelijk na te leven. Het lijkt er dus op dat een ambitieus Belgische standpunt nog maar eens van de Vlaamse Regering zal afhangen.
