Om nog grotere energiearmoede te vermijden (momenteel gaat het om 20,7% van de Belgische huishoudens), is energie-efficiëntie een effectief wapen. - © Federico Beccari

Energie-efficiëntie in de frontlinie tegen de klimaatverandering

Om nog grotere energiearmoede te vermijden (momenteel gaat het om 20,7% van de Belgische huishoudens), is energie-efficiëntie een effectief wapen. - © Federico Beccari

Als gevolg van de stijgende energieprijzen, kreeg energie-efficiëntie (efficiënter omgaan met energie) weer wat meer aandacht. Behalve in de strijd tegen energiearmoede, biedt het ook een oplossing voor de klimaatopwarming. Met haar aangescherpte energie-efficiëntierichtlijn lijkt de Europese Commissie zich daar erg van bewust: energy efficiency first!

Energie-efficiëntie het nieuwe toverwoord?

Hernieuwbare energie is vaak een toverwoord als het gaat over de energietransitie, maar de properste en goedkoopste energie is nog altijd de energie die je niet verbruikt. Want zelfs hernieuwbare energie van windturbines en zonnepanelen hebben een indirecte, geringe CO2-uitstoot, denk aan het productieproces, de installatie, het transport. En precies daarom is inzetten op energie-efficiëntie zo belangrijk.  Eérst de energievraag reduceren en dan pas de overblijvende energievraag beantwoorden met hernieuwbare energie.



Die boodschap heeft de Europese Commissie goed begrepen: met het Fit For 55-pakket neemt ze de bestaande energie-efficiëntierichtlijn (EED) onder de loep. Het belang van energie-efficiëntie wordt direct benadrukt door toevoeging van een nieuw artikel, het Energy Efficiency First Principle, dat lidstaten verplicht om energie-efficiëntie in rekening te brengen bij de planning van grote investeringsbeslissingen in de energiesector of in sectoren die een invloed hebben op de energieconsumptie of -efficiëntie. 

Bovendien moet de publieke sector bij een aanbesteding steevast kiezen voor producten die behoren tot de twee hoogste energie-efficiëntieklassen. Een goede zaak, want vaak zijn de energie-efficiëntste oplossing niet de goedkoopste bij aankoop, tenzij je de totale kosten over de gehele levensduur en de klimaatkosten in rekening brengt. 

Aangescherpte energiebesparingen

In Vlaanderen daalde het totale primaire energieverbruik tussen 2010 en 2014. Helaas slaagden we er in de daarop volgende jaren niet in om die trend aan te houden, integendeel zelfs: het verbruik steeg weer.  

Om de lidstaten op koers te houden vormt de Europese Commissie de huidige, indicatieve efficiëntiedoelstellingen om tot bindende. Bovendien verhoogt ze het ambitieniveau van 32,5% naar 39% voor de primaire energieconsumptie in vergelijking met 2007. Jammer genoeg is de doelstelling enkel bindend op Europees niveau, en niet nationaal. Om te vermijden dat de lidstaten hun verantwoordelijkheid ontlopen, wordt het implementatiekloofmechanisme tot leven geroepen. Daardoor kan de lat voor een andere maatregel, die wel nationaal bindend is, verhoogd worden, indien een lidstaat ondermaats zou presteren inzake energie-efficiëntie.

In Vlaanderen daalde het totale primaire energieverbruik tussen 2010 en 2014. Helaas slaagden we er in de daarop volgende jaren niet in om die trend aan te houden, integendeel zelfs: het verbruik steeg weer.

Remedie voor energiearmoede

De energieprijzen swingen de laatste tijd de pan uit. Om nog grotere energiearmoede te vermijden (momenteel gaat het om 20,7% van de Belgische huishoudens), is energie-efficiëntie een effectief wapen.

De Europese Commissie lijkt zich daarvan bewust: ze verhoogt vanaf 2024 de energiebesparingsverplichting van 0,8% tot 1,5%. Zo verplicht ze lidstaten een reductie te realiseren in het energie-eindverbruik, die hen goed op weg zet naar de Europese doelstellingen. Belangrijk hierbij is dat er voor het eerst een Europese definitie wordt gegeven voor energiearmoede en dat een nog nader te bepalen deel van die energiebesparingsverplichting moet worden gerealiseerd bij kwetsbare mensen en mensen in sociale woningen. Gebouwen renoveren en isoleren is één van de meest voordehand liggende maatregelen om die doelstelling te behalen.

Exit aardgas?

Aardgas voor verwarming wordt nog vaak -onterecht- voorgesteld als een transitiebrandstof. Dat zou je kunnen denken aan de hand van de groene kleurtjes in het gas.be-logo en woorden op hun website zoals zuinig, duurzaam, steeds groener, maar ook door de vervangingspremies voor toestellen op gas, die nog steeds door de Vlaamse Overheid gedoogd worden. De Vlaamse Overheid lijkt nog niet wakker te liggen van aardgas. De Europese Commissie gelukkig wel. Vanaf 2024 tellen energiebesparingen die voortkomen uit technologieën die gebruik maken van de verbranding van fossiele brandstoffen (zoals gasboilers) niet meer mee voor de opgelegde energiebesparingsverplichting.

De nationale energieregulators, voor ons de CREG en VREG, worden verantwoordelijk om het potentieel aan energiebesparing aan te boren bij de transmissie- en distributienetbeheerders (TNB’s & DNB’s), denk aan Fluvius, Fluxys en Elia. 

Tot slot moeten lidstaten ervoor zorgen dat de TNB’s en DNB’s niet investeren in het uitbreiden van de gasinfrastructuur: elke investering moet in 2050 nog een meerwaarde hebben voor de energie transitie. De mythe van ‘aardgas als transitiebrandstof' is hiermee duidelijk naar de prullenmand verdwenen.

Fit for 55

Meer over Fit for 55