Met de Inflation Reduction Act injecteert de Verenigde Staten een forse booster in haar industrie. Dat was niet naar de zin van Europa, die haar nog steeds fragiele industrie bedreigd zag. Het antwoord van Europa kwam deze week: de Net Zero Industrial Act, nadat ze begin februari al een nieuwe Green Deal industrial plan voorstelde. Zal de NZIA onze industrie klimaatneutraal krijgen? Dat lijkt ons erg onwaarschijnlijk.
Na een onfortuinlijke Europese energiecrisis met gigantische energieprijzen, terugdraaien van investeringen en het terugdringen van productiecapaciteiten, kwam Amerikaans President Biden met een groot budgetplan voor zijn industrie, de Inflation Reduction Act (IRA). De IRA stimuleert heel wat clean tech sectoren. De felle subsidies ter waarde van 369 miljard dollar op onder meer waterstofproductie toont dat het menens is. Europa vreesde voor een groot competitiviteitsverlies omdat Europese industriële bedrijven er geen beroep op zouden kunnen doen, en zich dus zich zouden settelen in de V.S. Zo berichtte de Tijd dat verschillende Amerikaanse Staten al hengelden naar onze Belgische chemiebedrijven. Ondertussen is dat euvel gefikst en kunnen ook EU bedrijven kans maken op de Amerikaanse dollars. Maar dat was niet genoeg voor Europa en haar industrie.
Industriepolitiek is terug van weggeweest
Industriepolitiek is terug van weggeweest. Dat is van onschatbaar belang om in huidige context een verhaal neer te schrijven voor de Europese industrie. Het laatste IPCC-rapport toont dat de CO2-uitstoot van de industriële sector pijlsnel naar beneden moet. En dat kan alleen maar met een sterke overheid die de lijnen uittekent. Goed nieuws dus dat er nu heel wat oplossingen op tafel komen om de industrie te vergroenen.
De Europese Commissie publiceerde een Green Deal Industrial Plan (1 februari 2023) en de Net Zero Industry Act (16 maart 2023), in parallel met de Critical Raw Materials Act. Via de Net Zero Industry Act poogt de Europese Commissie planmatig aan de slag om 40% van de ‘strategische groene technologieën’ in Europa te produceren. Dat gaat onder meer over hernieuwbare energiebronnen op land en zee, batterijen, warmtepompen en zonnepanelen.
Een ander groot luik van het voorstel is om in te zetten op de versnelling van vergunningsprocedures. Het plan spreekt van ‘een vermindering van administratieve lasten én het opzetten van regelgevende “sandboxes”. Tenslotte zet het plan heel hard in op waterstof, met onder meer de oprichting van een waterstofbank ter waarde van €3 miljard.
De Critical Raw Material Act gaat dan weer over de aanvoer van kritieke mineralen die nodig zijn voor de energie-en klimaattransitie. Denk maar aan de materialen die nodig zijn voor het produceren van elektrische batterijen voor transport. Belangrijke maatregelen zijn de verplichting tot het opstellen van een ‘environmental footprint’ en het oprichten per lidstaat van een databank over teruggewonnen mineralen in mijnafval.
De blinde vlekken in het industriebeleid
De Europese industrie klimaatneutraal krijgen dat zou de ambitie zijn. Dat doet ook de titel van de wet vermoeden. Maar op vlak van het vergroenen van de industrie kijkt Europa op dit moment louter naar het vergroten van de CO2-opslagcapaciteit voor industriële CO2. Het inzetten van elektrificatie of energie-efficiëntie van industriële processen komt nauwelijks tot niet aan bod. Ook is het hoog tijd om de waterstofhype wat te temperen. Waterstof zal nodig zijn, maar we kunnen deze niet allemaal op groene wijze in Europa produceren en ook het transport van waterstof op lange afstand kent zijn grenzen.
Daarnaast gaat het plan niet in op de nood om werkkrachten op te leiden om de groene technologieën (zoals offshore wind en zonnepanelen) hier te bouwen. Ook blijft een geïntegreerde aanpak voor decarbonisatie en het stimuleren van innovatie uit.
Het grootste minpunt van de Critical Raw Material Act is dat mijnbouw een staatszaak wordt en dat de verwoestende grondstoffenjacht niet getemperd, maar louter gereguleerd wordt. Het ontbreekt aan maatregelen die de Europese vraag naar grondstoffen vermindert, zoals het inzetten op circulariteit (hergebruik, recyclage, efficiëntie). Nochtans een essentiële strategie in de strijd tegen de klimaatopwarming.
Vlaanderen mag niet op op haar lauweren rusten
Vlaanderen is en blijft een van de belangrijkste industriële regio's in Europa. Dat komt onder meer door haar havens. We zien dat inlandse industrieclusters (zie het verhaal van BASF in Ludwigshafen in centraal Duitsland) het steeds moeilijker zullen krijgen: aanvoerroutes voor grondstoffen en de connectie met open zeeën voor hernieuwbare energie worden steeds meer crucialer.
Maar Vlaanderen mag niet op haar lauweren rusten. De uitdaging ligt zoals steeds in het investeren in klimaatmaatregelen, energie- en productefficiëntie en elektrificatie van industriële processen om voorloper te zijn in de klimaattransitie. Daarnaast moeten we het hele innovatielandschap hertekenen om demoplants naar hier te halen en opschalingen te verwezenlijken. Een startpunt voor alles is dan ook de Vlaamse Klimaatsprong die als doel heeft de industrie ‘koolstofneutraal’ te krijgen. De ETS-doelstellingen van -61% CO2-emissies tegen 2030 staan voor onze deur.
