Johan Van den Broek verliest zich graag in boeken, en stapelt die liefst zo hoog mogelijk. Hij houdt van de natuur en is, zoals elk weldenkend mens, bezorgd om zijn omgeving. Hij is wetenschapper (bioloog), milieukundige en ruimtelijk planner. Hij werkt ruim 35 jaar in de Vlaamse natuur- en milieuwereld. Daarnaast werkte hij ook als freelance auteur voor diverse uitgeverijen en voor Argus (voorheen Stichting Leefmilieu). Regelmatig bespreekt hij een boek voor Bond Beter Leefmilieu.
Aan universiteiten vind je hoogleraren. De Erasmus Universiteit in Rotterdam noemt haar hoogleraren ‘het visitekaartje van de universiteit’. Deze universiteit telt er wel 252. Maar een hoogleraar ‘transitiekunde en duurzaamheid’ is uiterst zeldzaam. De Erasmus Universiteit heeft er eentje, Jan Rotmans. Hij publiceert veel en praat nog liever. Wat telkens opvalt: hij is erg gedreven en steeds positief. Geen toeval dat hij ook in Vlaanderen regelmatig gevraagd wordt om een verhaal te brengen. ‘Omarm de chaos’ is zijn nieuwste boek, waarvan hij de titel met een citaat subtiel opdraagt aan zijn vrouw. Uitgegeven in 2021 en in datzelfde jaar al diverse malen herdrukt.
Leer de schoonheid van chaos zien
Jan Rotmans is opgeleid als wiskundige. Hij houdt van modellen. Hij levert de mathematische onderbouwing voor voorspellingen. Op een abstracte manier kijkt hij ver terug en vooruit. Hij inspireerde zich onder meer op Braudel en vertelt in gebeurtenissen (korte termijn), conjuncturen (middellange termijn) en structuren (lange termijn). Hij schrijft zoals hij praat, in quotes. ‘We leven niet in een tijdperk van verandering, maar in een verandering van tijdperk’, ‘voor een systeem is chaos een opluchting, zonder chaos verstart een systeem’, ‘transitie kan je niet sturen maar wel bijsturen’, ‘leer de schoonheid van chaos te zien’, ‘een geslaagde transitie kan niet zonder chaos’, ‘chaos is ook orde, namelijk wanorde, een orde die je nog niet kent’ en ga zo maar door.
Rotmans schrijft zoals hij praat, in quotes.
Toekomstplan voor 2121
Rotmans vult het woord ‘transitie’ concreet in en dat voor (relatief) lange termijn. Hij praat over een palet van tien transities: de energietransitie, grondstoffen, de circulaire transitie, de landbouw- en voedseltransitie, de ruimtelijke transitie, de financiële transitie, de onderwijstransitie, de zorgtransitie, de sociale transitie en de democratische transitie. Hij bespreekt deze tien transities en wijdt er 90 pagina’s aan. In hoofdstuk 6 beschrijft hij een toekomstplan voor Nederland, niet voor 2025, 2030 of 2050, wel voor 2121 onder de titel “een land met een plan”. De toekomstvisie werd uitgewerkt samen met het ontwerp- en architectenbureau KuiperCompagnons. De transities worden op elkaar afgestemd en op een concrete situatie (actuele toestand in Nederland) uitgewerkt. De kaarten ogen behoorlijk indrukwekkend. De verwachte zeespiegelstijging noopt Nederland tot een ander nederzettingenpatroon.
Persoonlijke transitie
Opmerkelijk aan het boek is het laatste hoofdstuk. Het verschilt van de andere hoofdstukken qua onderwerp (hijzelf staat meer centraal), taal en horizont. In hoofdstuk 7 vertelt hij honderduit over zichzelf en hoe hij zijn eigen toekomst veranderde. Het sleutelmoment was de afdaling met de fiets van de Aubisque (Pyreneeën). Hij brak ongeveer elk been in zijn gezicht en was een jaar volledig ‘out’. Voor hem was het de start van een innerlijk proces. Een wiskundige die vertelt over zijn persoonlijke transitie, dat de val het lastigste was in zijn leven behalve de ziektes van zijn kinderen, schaamte, ‘volschieten’, emoties tonen voor een publiek, onrust en onzekerheid. Tot hij besefte dat de mensen zelf de meest complexe systemen zijn en hij de transitietheorie op mensen ging uitwerken. Hij zocht nieuwe wegen en belandde bij begrippen als tijd, ruimte, plan, verbinding, vertrouwen, balans en veranderaars. Een openhartig slot aan een boek met een boodschap: omarm de chaos.