Gewestplannen uit de jaren ‘70 bepalen nog altijd de manier waarop we vandaag omgaan met ruimte. De plannen stammen uit vervlogen tijden: toen olie goedkoop was, een eigen auto alleen maar vrijheid betekende en niemand over klimaatverandering sprak. Gevolg: de plannen bevatten te veel bouwgronden, ook op afgelegen plekken. Dat hypothekeert de langverwachte betonshift. Iedereen erkent het probleem, maar het blijkt een harde noot om te kraken.
Hoewel de regering een betonshift afkondigde, laten de gewestplannen in de praktijk nog een ongebreidelde verstedelijking van het platteland toe.
Mogelijke scenario’s
De gewestplannen leggen voor elke vierkante meter grond in Vlaanderen vast wat de bestemming is: bouwgrond, natuurgebied, landbouwzone, industrieterrein,... Bij de uitwerking van de plannen domineerde de realpolitik: onder druk van grondeigenaars werd de oppervlakte woongebied op de plannen almaar groter. Zo groot dat we vandaag nog minstens een miljoen woningen kwijt kunnen op onbebouwde percelen, veel meer dan nodig is.
Hoewel de regering een betonshift afkondigde, laten de gewestplannen in de praktijk nog een ongebreidelde verstedelijking van het platteland toe.
Vier professoren Ruimtelijke Ordening werkten in opdracht van de Vlaamse Bouwmeester voorstellen uit om komaf te maken met de gewestplannen. Daarover loopt nu een tentoonstelling in De Singel. In de tentoonstelling geven de professoren een voorzet met verschillende scenario’s, van een volledige afschaffing van het gewestplan tot opties om alleen de resterende woongebieden te laten vallen of het plan niet langer als een bindend recht te beschouwen. Zo geven ze een voorzet om komaf te maken met deze jaren 70-betonpolitiek.
Parlementair debat
In een virtuele vergadering van de commissie Leefmilieu van het parlement werd minister Demir ondervraagd over deze scenario's. De gewestplannen afschaffen wil de minister niet doen. Dat is ook de mening van de meerderheidspartijen in het parlement. De gewestplannen bieden duidelijkheid en rechtszekerheid voor eigenaars. Ze afschaffen is ook juridisch een moeilijke operatie, luidt het.
Minister Demir wil wel sneller de bestemming op het gewestplan kunnen wijzigen, zowel om open ruimte te bewaren als om verdichting in stads- en dorpscentra te stimuleren. Dat zal nodig zijn ook, want het afleveren van bouwvergunningen is nog altijd gebaseerd op de gewestplannen, niet op beleidsplannen zoals het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen.
