Beste Regeringen en formateurs, kijk alsjeblieft verder dan je Ineos lang is. Teken het industriebeleid uit van de toekomst.
Een reddingsboei, zo noemde De Tijd het. Met de nieuwe omgevingsvergunning voor Project One van ontslagnemend Minister van Leefomgeving Demir heeft Ineos zich wat tijd kunnen kopen voor haar grootschalig project. De vorige vergunning, meervoudig aangevochten in beroep, werd ingetrokken en vervangen door een nieuwe vergunning, met sterkere motivatie wat betreft stikstof. Fijn voor Ineos, maar waar blijft het omkaderend investeringsbeleid voor de industrie die de transitie moet doormaken?
Iedereen gelijk voor de wet?
Ineos en omgevingsvergunningen, het is geen evidente combinatie. Ze hadden er een, die de Raad voor Vergunningsbetwistingen in juli 2023 echter schorste omdat de stikstofimpact er onvoldoende in beschreven stond. In januari 2024 wierp de Vlaamse Regering het bedrijf een nieuwe vergunning toe, die prompt bedolven werd onder de beroepen. Vorige maand verleende de regering uiteindelijk een nieuwe vergunning, deze keer met sterkere stikstofmotivaties, waardoor de eerdere beroepen zonder voorwerp vielen. Het schouwspel oogt niet mooi. Verschillende juristen stelden zich vragen bij de aanpak en onderliggende drijfveren van de minister. Volgens het decreet omgevingsvergunning kan een vergunning opgeheven worden bij het niet naleven van algemene/sectorale/bijzondere milieuvoorwaarden, maar dat is het stikstofakkoord vooralsnog niet.
Had de Vlaamse Regering al gehoord van industriebeleid?
Maar los van de procedure, speelt een nog veel belangrijker aspect op de achtergrond: de alarmsignalen van de industrie over steeds scherpere concurrentie en dalende productiecapaciteiten. Bedrijven dromen hardop om de hele boel te verhuizen naar het buitenland. Met het vergunnen van één dossier lost de Vlaamse Regering dit structureel probleem niet op. Integendeel: de voorkeursbehandeling voor Ineos staat in schril contrast met de afstraffing van spelers zoals Van Hool, Arlanxeo, luierfabriek Ontex en enige chipsfabriek van ons land BelGaN.
Niet dat de Vlaamse Regering elk bedrijf moet redden – er zijn tal van redenen waarom het niet goed loopt met bedrijven. Maar dit contrast toont wel aan hoe geïmproviseerd het industriebeleid van de Vlaamse en Federale Regering was en is. In de strijd voor het binnenhalen van een grote investering voor ArcelorMittal , beloofde premier De Croo zo goedkope nucleaire stroom van de Engie-deal. Andere industriële sites, die vandaag flink betalen voor hun elektriciteit, komen wellicht van een kale reis terug.
Uit een ander vaatje tappen
Hoe het wel moet? Een structureel industriebeleid draait aan meerdere knoppen tegelijk. Dat gaat van het klaarstomen van de arbeidsmarkt, over het garanderen van betaalbare energie tot het vormgeven van de klimaattransitie. Deze industriële beleidspuzzelstukjes moeten snel vorm krijgen, zodat een budget gereserveerd kan worden om de industriële transitie waar te maken (de zogenaamde Contracts for Difference). Dat geld moet onder meer vrijgemaakt worden door de zinloze ‘compensatie voor indirecte emissiekosten’ af te schaffen, die de komende 5 jaar meer dan 1 miljard euro zou bedragen. Daarnaast moet de infrastructuur van de toekomst klaargemaakt worden: logistieke ketens, waterstofleidingen en versterking van het elektriciteitsnet. Tot slot moet de Regering individuele akkoorden sluiten met de bedrijven over doelstellingen (zowel sociaal als ecologisch), in ruil voor ondersteuning.
Zien we deze elementen niet terugkomen in de Regeerakkoorden, dan worden het vijf lange jaren. Niet alleen omdat onze concurrentiepositie nog verder zal zakken vanwege het defensieve en afwachtende beleid, maar vooral omdat we onvoorbereid zullen zijn op de klimaattransitie, terwijl die ons op lange termijn net weer concurrentieel kan maken. Dus, beste Regeringen en formateurs, kijk alsjeblieft verder dan je Ineos lang is. Teken het industriebeleid uit van de toekomst. Hoe moet je nalatenschap eruit zien? Als één ethaankraker op een economisch kerkhof, of een florerende, veelzijdige industriële toekomst?
