Vlaams minister van Binnenlands bestuur Bart Somers (Open VLD) heeft het voorstel gelanceerd om een fonds op te zetten voor de bouwshift. Zo’n fonds om open ruimte te beschermen is een stap in de goede richting, aldus Bond Beter Leefmilieu en Natuurpunt. De financiering is met 150 miljoen euro per jaar echter te beperkt. Vraag is trouwens of gemeentebesturen, die nu al vaak in het rood staan, hun deel kunnen financieren. Daarnaast is de focus op woonreservegebieden te beperkt.
Het voorstel van minister Somers: als een lokaal bestuur woonreservegebied omzet naar bos, vergoedt Vlaanderen via het fonds twee derde van het waardeverlies. Het resterende bedrag passen de gemeenten zelf bij. Somers wil jaarlijks 150 miljoen euro uittrekken voor het fonds, waarmee in het beste geval 900 hectare open ruimte per jaar gevrijwaard kan worden. Het zou gaan om een fonds van 2,7 miljard, van nu tot 2040. Het zou ook enkel gaan om woonuitbreidingsgebieden, dat zijn reservezones voor woningbouw.
Een eerste stapje, maar niet genoeg
Een dergelijk openruimtefonds is op zich een goede zaak. “Maar met de voorgestelde financiering kan maar een beperkt deel van de bouwshift opgevangen worden”, zegt Frederik Mollen van Natuurpunt.
Dit voorstel gaat bovendien enkel over de woonuitbreidingsgebieden, reservezones voor woningbouw. In deze gebieden moeten bouwgronden zeker niet aan 100% van de marktwaarde vergoed worden, dit zijn per slot van rekening nooit 'echte' bouwgronden geweest: er was nooit een garantie dat er gebouwd mocht worden. Hier de volledige marktwaarde betalen, zou neerkomen op het vergoeden van speculatie, met belastinggeld.
En wat dan met de andere slechtgelegen bouw- of industriegronden, buiten de woonuitbreidingsgebieden? “Ook daar moet een oplossing voor komen. Denk maar aan het vrijwaren van gronden in overstromingsgevoelige gebieden of percelen die gelegen zijn in zonevreemde bossen”, aldus Erik Grietens van Bond Beter Leefmilieu. De Taskforce Bouwshift berekende dat voor een echte bouwshift 30.000 ha aan harde bestemmingen moet gevrijwaard worden. Daarvoor is zomaar even 30 miljard nodig, of toch in het geval dat de bouwgronden vergoed zouden worden aan 100% van de marktwaarde. De taskforce berekende dat dat systeem fors naar beneden kan bij een ander vergoedingensysteem. Dit voorstel is dus een eerste stap, maar het volstaat niet om een echte bouwshift mogelijk te maken.
Zonevreemde bossen vrijwaren, of ruimte geven aan water: dat zijn cruciale doelstellingen van het Vlaamse beleid. Die verantwoordelijkheid moet niet doorgeschoven worden naar gemeentebesturen die krap bij kas zitten.
Kunnen gemeenten hun deel wel betalen?
De hamvraag is of dit fonds zal volstaan om gemeenten met lege gemeentekassen - die soms onder druk staan van ontwikkelaars met geld - de juiste beslissing te doen nemen.
En waarom deze taak bij gemeenten leggen? Zonevreemde bossen vrijwaren, of ruimte geven aan water: dat zijn cruciale doelstellingen van het Vlaamse beleid rond water, klimaat en natuur. Die verantwoordelijkheid moet niet doorgeschoven worden naar gemeentebesturen die krap bij kas zitten. Dit moet Vlaanderen zelf aanpakken.
