De aanbevelingen van de Europese Commissie zijn duidelijk: een eenzijdig boekhoudkundige focus op de begroting volstaat niet. België moet haar begrotingstraject koppelen aan een verduurzaming van ons belastingstelsel en investeringen in de sociale energietransitie fors opdrijven.
De Europese Commissie geeft een duidelijke marsrichting aan voor de Vlaamse en federale onderhandelaars. De begrotingsoefening moet gepaard gaan met fiscale vergroening en investeringen in een betaalbare energietransitie. “De Commissie is helder: België moet versneld investeren in de klimaattransitie en fiscale hervormingen doorvoeren die de omslag mogelijk maken, weg van fossiele brandstoffen en milieuvervuiling,” stelt Bond Beter Leefmilieu. Het goede nieuws: er is veel laaghangend fruit. €15 miljard aan jaarlijkse fossiele subsidies moeten dringend op de schop. Een hervorming van de federale bedrijfsfiscaliteit kan minstens €4 miljard euro richting vergroening duwen. De cruciale lastenverschuiving van elektriciteit naar fossiele brandstoffen kan budgetneutraal.
De Europese Commissie publiceerde eergisteren haar aanbevelingen voor België op vlak van begroting, economie en sociaal beleid. Politici en opiniemakers waren er als de kippen bij om die te duiden als een loutere besparingsagenda. Maar de tekst geeft bovenal een duidelijke boodschap dat België deze verplichtingen in het kader van de Europese Green Deal moet realiseren. Een versnelling van de groene investeringen in ons land en een doortastende aanpak van milieuvervuiling staan centraal in de aanbevelingen. Meer nog: de Commissie wijst erop dat de Belgische concurrentiekracht en economische ontwikkeling net afhankelijk zijn van geslaagde en snelle energietransitie en natuurbeleid.
Stand van zaken toont mager beestje
De Europese Commissie maakt eerst een analyse van de stand van zaken: België boekte vooruitgang in de klimaattransitie, maar de kloof met onze Europese targets blijft zeer groot. Het huidige beleid biedt geen antwoord op de vele uitdagingen. Ook op vlak van waterkwaliteit, luchtvervuiling, pesticiden, de teloorgang van biodiversiteit en energiearmoede duikt België ver onder de lat.
De Commissie stelt duidelijk dat de vergroening van onze economie een kwestie is van strategische autonomie en economische ontwikkeling. De energietransitie, het uitfaseren van fossiele subsidies en decarboniseren van de industrie zijn geen nice-to-haves, maar een noodzaak. Onze afhankelijkheid van fossiele import schaadt de Belgische concurrentiekracht. De scheve verhouding van de energieprijzen werkt de transitie weg van aardgas en olie naar elektrificatie tegen. De fiscaliteit stimuleert wegtransport en files. De Belgische economie is kwetsbaar voor klimaatverandering, met name in de sectoren transport, energie en landbouw, maar bijvoorbeeld ook in dienstensectoren als toerisme. Publieke investeringen zijn te laag. Energiearmoede, luchtvervuiling en milieu-impact treffen de armsten. Ten slotte kost het ons veel meer om klimaatactie uit te stellen, dan vandaag de lat zo hoog mogelijk te leggen.
Duidelijke marsrichting
De Commissie doet 15 aanbevelingen voor ons land. Maar liefst zeven daarvan gaan over klimaat, energie en milieu. Eerst en vooral wijst de Commissie op de nood aan versnelde investeringen in de transitie, en een stop aan stimuleren van fossiele investeringen en aankopen. Zo verwacht ze dat België de structurele omslag naar hernieuwbare energie versnelt, fossiele brandstoffen uitfaseert in nieuwe gebouwen en investeert in renovaties, inzet op openbaar vervoer, ecosystemen robuust maakt en de stikstofuitstoot reduceert.
Ten tweede hekelt de Commissie onze fiscaliteit, die de vergroening tegenwerkt en zelfs schaadt. De Commissie wil de dure fossiele subsidies afgeschaft zien, pleit voor een lastenverschuiving van elektriciteit naar fossiele brandstoffen en een slimme kilometerheffing. Ook een grondige doorlichting van de overheidsinvesteringen is aan de orde.
Regeringsonderhandelaars weten wat te doen
Deze ambitie zou uiteraard makkelijker te realiseren zijn zonder het strenge begrotingskader. Zo zou de nieuwe Europese Commissie die binnenkort aantreedt uitzonderingen moeten voorzien voor groene investeringen en ook bijkomende Europese middelen op tafel leggen.
Toch is het duidelijk dat onze volgende regering ook zonder deze Europese wijzigingen de transitie drastisch kan versnellen. Bond Beter Leefmilieu reikt zes richtlijnen aan voor de federale en Vlaamse regeerakkoorden:
- Stop schadelijk beleid. De 15 miljard euro aan fossiele subsidies (inclusief salariswagens en tankkaarten, in 2021 goed voor €3,2 miljard per jaar), de vrijstelling van accijnzen op professionele diesel (een opbrengst van €821 miljoen in 2021)) en de verlaagde btw voor pesticiden moeten afgeschaft.
- Nieuwe inkomsten slim gebruiken. Via de Europese koolstofprijs komt de komende legislatuur zes miljard euro vrij voor sociaal klimaatbeleid. Die moeten beleidsmakers gebruiken om kwetsbare huishoudens te beschermen en massaal te investeren in hun transitie op vlak van transport en gebouwen.
- Doelmatige subsidies. Bestaande instrumenten zijn vaak niet doelmatig. We moeten deze ombuigen opdat ze maatschappelijke meerwaarde realiseren en een bijdrage leveren aan de transitie. Substantiële en logische subsidieposten om te hervormen zijn:
- Compensatie Indirecte Emissiekosten: €200 miljoen
- Aftrek innovatie-inkomsten: €500 miljoen
- Vrijstelling doorstorting bedrijfsvoorheffing - O&O: €1,3 miljard
- Vrijstelling doorstorting bedrijfsvoorheffing - Ander: €2,6 miljard
- Incentives juist krijgen. Veel prikkels zitten vandaag helemaal fout. We stimuleren fossiele verwarming en files. Deze hervormingen kunnen een enorme impact hebben zonder meerkost, bv. taxshift of aanpassing verkeersfiscaliteit. Belangrijk is daarbij steeds aandacht te hebben voor de sociale dimensie van het hele regeerakkoord. Zo is bijvoorbeeld een betaalbaar en sterk openbaar vervoer cruciaal.
- Cruciale pijlers rechthouden. Er zijn enorme investeringsnoden bij het openbaar vervoer, de elektriciteitsnetten, energiezuinige sociale huisvesting de energie- en industrietransitie. Vandaag hierop besparen, betekent België morgen verarmen. Maar omgekeerd geldt ook: nu investeren zorgt voor lagere gezondheidskosten, vermeden Europese boetes, vermeden natuurschade en lagere energiekosten.
- Plannen. Klimaat- en natuurbeleid moet gestructureerd gepland en gemonitord. zitten we op schema voor de lange termijndoelstellingen? Landen als Frankrijk gebruiken Green Budgetting om overzicht doelgerichtheid te garanderen.
“De regeringsformatie staat vandaag eenzijdig in het teken van de besparingsdwang. Maar de aanbevelingen van de Europese Commissie zijn duidelijk: een eenzijdig boekhoudkundige focus op de budgettaire situatie volstaat niet. België moet haar begrotingstraject koppelen aan een verduurzaming van ons belastingstelsel en investeringen in de sociale energietransitie fors opdrijven.“ stelt Yelter Bollen, beleidsexpert klimaat en milieufiscaliteit bij Bond Beter Leefmilieu.
De Europese Commissie stelt duidelijk dat investeringen in hernieuwbare energie, de afkoppeling van fossiele brandstofimport, de veroudering van onze industrie en het rationaliseren van de prijzen van elektriciteit en gas van existentieel belang zijn voor de toekomst van ons land.
Link: aanbevelingen van de Europese Commissie voor de Belgische begroting
