Steeds meer mensen kopen kleren en meubels tweedehands of huren materiaal dat ze niet permanent nodig hebben, zoals deelfietsen, wagens of gereedschap. Goed voor de portemonnee en het milieu: consumenten zijn klaar voor een transitie waarbij hergebruik centraal staat.
Besparen lijkt het mantra te worden van de nieuwe regeringen: we moeten meer doen met minder geld. Maar voor een kleine, grondstofarme regio als Vlaanderen is het minstens even belangrijk om meer te doen met minder materialen. Consumenten en populaire innovatieve bedrijven maken vandaag al de shift. De komende regering moet hen de wind in de zeilen geven met een ambitieuze circulaire doelstelling: 30 procent minder materiaalgebruik tegen 2030.
‘Mijn oma kon nog een wasmachine kopen die dertig jaar meeging! Tegenwoordig is zelfs het beste toestel al na tien jaar stuk.’ ‘Waarom is elk koekje eigenlijk drie keer in plastiek gedraaid in de winkel!?’ Wie zich tijdens een familiefeest strategisch naast de pintjes zet, weet dat de man in de straat wakker ligt van circulaire economie, zonder dat met zoveel woorden te benoemen.
Recent onderzoek van Universiteit Antwerpen beaamt dit: 31 procent van de consumenten probeert afval en wegwerp zo veel mogelijk te beperken en nog eens 34 procent wil dit graag, maar heeft ondersteuning nodig. Ze zoeken naar producten die lang meegaan, herbruikbaar en makkelijk repareerbaar zijn. Ze kopen kleren en meubels tweedehands of huren materiaal dat ze niet permanent nodig hebben, zoals deelfietsen, wagens of gereedschap. Goed voor de portemonnee en het milieu: consumenten zijn klaar voor een transitie waarbij hergebruik centraal staat.
Ook in de bedrijfswereld ziet Universiteit Antwerpen de stijgende bewustwording. Innoverende bedrijven experimenteren volop met circulaire producten en diensten. Denk aan de verhuurdiensten van Gamma en Decathlon, of Vanden Borre, die zich onderscheidt door in te zetten op herstelbaarheid. De vindingrijkheid van deze voortrekkers botst evenwel op de complexiteit van deze transitie. Zonder beleidsmatige ondersteuning blijft het voor de meerderheid van de bedrijven te moeilijk om dit engagement aan te gaan.
Circulariteit
Minder materiaalgebruik biedt ook een antwoord op de grote uitdagingen die covid, de energiecrisis en de oorlog in Oekraïne blootlegden. Onze economie hangt af van onzekere toelevering van grondstoffen met erg fluctuerende prijzen. Die afhankelijkheid is geen klein bier: 70 procent van wat we consumeren halen we van buitenaf. Ons daartegen bestendig maken met een veerkrachtig circulair beleid, is een noodzakelijke toekomstvisie waar elke nieuwe regering werk van moet maken.
Economen dringen er daarnaast op aan dat productiviteitsgroei de belangrijkste factor is voor onze toekomstige welvaart. Welnu, net in de groei van productiviteit van grondstoffen is er een enorme groeimarge én een breed draagvlak onder bevolking en bedrijfsleven. Laat het Vlaamse investeringsbeleid zich richten op deze circulaire economie. Door deze transitie te omarmen, kan Vlaanderen zijn grondstofarmoede omzetten in toekomstbestendige jobs en groeikansen voor duurzame pioniers.
Wiel en warm water
Hoe begint een nieuwe regering hieraan? Het wiel en het warm water werden gelukkig al uitgevonden: in 2019 nam de Vlaamse regering zich voor om ons materiaalgebruik tegen 2030 met 30 procent te verminderen. Een heel alfabet aan Europese regelgeving voor vermindering van grondstoffenverbruik zag het afgelopen jaar het licht. Stuk voor stuk hefbomen om onze economie veerkrachtig te maken. De nieuwe regering moet daarom de 2030-doelstelling onverwijld overnemen en onderbouwen met krachtig beleid.
Bouw, mobiliteit en verpakking zijn de sectoren die het het meeste materiaal opslokken. Op Vlaams niveau kunnen we dit omkeren door leegstaande panden maximaal in te vullen en bouwmaterialen te hergebruiken, door promotie van openbaar vervoer en autodelen, en hergebruik van verpakkingen te eisen in horeca, retail en zorg. Ook in andere sectoren, zoals mode en elektro, zal er vanuit Europa steeds meer verwacht worden qua levensduur en herstelbaarheid. Het innovatiebeleid van Vlaanderen en de overheidsaankopen moeten bedrijven maximaal bijstaan in hun transitie naar minder grondstoffengebruik, zodat ze toekomstbestendig zijn en kunnen meesurfen op de circulaire golf. Weg met wegwerp, hergebruik is in: spaar je geld én de planeet.
Deze bijdrage verscheen oorspronkelijk als opinie in De Morgen.
Els Du Bois is onderzoeksprofessor circulaire economie (UAntwerpen), Karel Van Acker is professor duurzaam materialenbeheer (KU Leuven) en Kira Van den Ende is beleidsexpert bij Bond Beter Leefmilieu. Zij stellen vast dat de man in de straat wakker ligt van circulaire economie, zonder dat met zoveel woorden te benoemen.
