Gisteren keurde de algemene vergadering de kandidatuur van Vera Dua als voorzitter goed. BBL vroeg Vera Dua als voorzitter voor haar uitgebreide ervaring met milieuthema's, duurzame ontwikkeling en transitie en haar capaciteit om de ecologische crisis in een groter geheel te plaatsen. Vera Dua is momenteel verbonden aan het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling van de UGent waar academisch onderzoek gebeurt rond transitie en duurzame ontwikkeling, thema's die zich in het hart van de langetermijnvisie van BBL bevinden. We menen dat de milieubeweging en het ecologisch gedachtegoed in Vlaanderen en België zeker gebaat is bij een duidelijk profiel.
Ook haar jarenlang opgebouwde voeling met het lokaal verenigingsleven en grass-root initiatieven is mooi meegenomen. Haar enthousiasme om deze nieuwe uitdaging aan te gaan was een extra pluspunt.
Het feit dat zij al enkele jaren geleden duidelijk en volledig afscheid nam van de politiek, was noodzakelijk en belangrijk voor BBL als pluralistisch en onafhankelijke organisatie. Haar vroegere ervaring als politica is wel een troef. BBL is erg blij dat deze opmerkelijke vrouw mee haar schouders onder ons project wil zetten. Tijd voor een gesprek.
Waarom aanvaarde je het voorzitterschap van BBL?
Ik heb er niet zo heel lang over moeten nadenken. Het sluit aan bij wat ik nog verder wil doen en waar ik al mee bezig ben. In die zin kwam het precies op het juiste moment.
Ik maak me heel erg zorgen over de ecologische crisis waar we inzitten. Dat oplossen vind ik één van de belangrijkste uitdagingen waar de samenleving voor staat. Iedereen is bezig met de financiële crisis, met de bankencrisis. Wat uiteraard ook heel belangrijk is, maar dit zorgt ervoor dat die ecologische crisis op de achtergrond geraakt. Ik ben er meer en meer van overtuigd dat de ecologische verandering uit de samenleving zal komen, van onderuit. Veel mensen maken die transitie naar een duurzame samenleving nu al. De milieubeweging kan daar een heel belangrijke rol in spelen. Bovendien is het voorzitterschap een uitdaging waar ik mijn energie en enthousiasme in wil steken.
De nieuwe teksten van BBL, de langetermijnvisie, gaven de doorslag. BBL legt daar de goede accenten. Energie is belangrijk. De manier waarop we omgaan met onze grondstoffen en materialen is een eindig verhaal. We kunnen niet alles opsouperen en doen alsof the sky the limit is. Voor mij is biodiversiteit ook heel belangrijk. Het verlies aan biodiversiteit gaat sneller dan het natuurlijke tempo, dus behoud van open ruimte is noodzakelijk. Daarnaast blijf ik ook nog bezig met heel de problematiek van voedsel en landbouwsysteem, dat is mijn thema op het centrum voor duurzame ontwikkeling aan de UGent. Hoe zullen we op een duurzame wijze die negen miljard mensen een menswaardig leven geven op vlak van voedsel?
Wat zijn volgens jou de belangrijkste milieu-uitdagingen van het moment?
Eerst en vooral klimaat. Dat rechtstreeks en onrechtstreeks te maken heeft met het energiesysteem. We moeten afgeraken van onze verslaving aan fossiele brandstoffen. Omdat we niet anders kunnen, we hebben de grenzen bereikt van wat het ecosysteem aarde aankan. En ook op economisch vlak betekent dit een volledige omschakeling.
De ecologische grenzen zijn bereikt. Daar is geen discussie meer over. Degenen die de discussie nog willen voeren zijn eigenlijk bezig met achterhaalde toestanden. Bij de wetenschappers is er een consensus: we zitten in een enorme klimaatcrisis. Als we nu geen maatregelen nemen, gaan de gevolgen zeer erg zijn. Het is een zeer grote verantwoordelijkheid naar de toekomstige generaties toe. Het zal niet binnen twee of drie jaar zijn, maar wel binnen tien, twintig jaar of meer zijn. Tegelijk is het nu ook al voor een stuk bezig. Het Zuiden wordt nu al geconfronteerd met de resultaten van de klimaatopwarming.
Je zegt terecht dat klimaat de belangrijkste uitdaging is. Sluit dat aan bij je achtergrond?
Onrechtstreeks ben ik al heel mijn leven bezig met de energieproblematiek. Ik ben ook binnen Argus actief in een transitiegroep rond energie, waar BBL mee in de klankbordgroep zit. Je kunt energie beperkt bekijken: ‘Hoe gaan we naar 100% hernieuwbare energie en hoe gaan we minder energie verbruiken? In feite zitten alle maatschappelijke sectoren in het energieverhaal. Bijvoorbeeld de huidige voedselproductie heeft een enorme impact op het globale klimaat- en energieprobleem.
Is er een verschil tussen de uitdagingen op vlak van milieu en duurzame ontwikkeling?
Het milieu in strikte zin daar is er al heel veel rond gebeurd. Dat is de verdienste van de milieubeweging geweest. De traditionele milieuproblemen van de eerste generatie, die zijn grotendeels opgelost. We zijn ver gevorderd in het oplossen van de schadelijke neveneffecten van bepaalde processen op het milieu. De tijd dat we regelmatig dode vissen in de rivieren aantroffen is voorbij. De gele rook die uit de schouwen kwam en naar rotte eieren stonk is gelukkig verleden tijd. Nu is de uitdaging duurzame ontwikkeling. Op economisch vlak moeten we een nieuwe interpretatie geven aan duurzame ontwikkeling: je moet eerst de ecologische draagkracht respecteren en daarbij het sociaal aspect op een goede manier aanpakken. De economie moet in functie staan van het ecologische en sociale.
Hoe heb je de rol van de milieubeweging zien evolueren?
Vroeger was het voor een aantal problemen voldoende om met een spandoek aan de fabriekspoort te gaan staan. Dan moest je roepen tot het opgepikt werd door het beleid. Nu is het probleem complexer en ook de rol van de milieubeweging is complexer geworden. Het is enorm belangrijk dat het middenveld, in de eerste plaats de milieubeweging, de ecologische uitdagingen terug op de politieke agenda krijgt. Gezien de ernst van de uitdaging is het goed dat de milieubeweging terug radicaal zegt waar het op staat. Duidelijke taal spreken: dit moeten we ernstig nemen. We moeten terug een zekere strijdvaardigheid krijgen. We hebben dat onderweg niet verloren, dat is er altijd al geweest. Maar het volledig ondergedompeld zijn in beleidsprocessen, zorgde er voor dat die strijdlust een beetje in de schaduw stond. Het is goed dat het terug wat meer op de voorgrond treedt.
Ten slotte moet de milieubeweging terug een echte beweging zijn. We moeten een aanspreekpunt zijn voor alle mensen die in hun eigen leven bezig zijn met veranderen. Je hebt de milieubeweging als koepel. Heel belangrijk dat de verenigingen ondersteund worden, maar buiten die verenigingen beweegt er ook heel wat in de samenleving. Dat is een positief element. Hoe kunnen we een beweging zijn waar ook die mensen een plek in vinden? We moeten een netwerk zijn van en spreekbuis zijn voor alle mensen die bezorgd zijn over de toekomst van de samenleving.
Heeft BBL de kracht om ook die nieuwe groep mensen aan te spreken?
Je moet jezelf altijd heruitvinden. De samenleving verandert, dus je moet daar in meegaan. Dat is misschien geen gemakkelijke opgave, maar we moeten het doen. We hebben alle krachten nodig om die maatschappelijke veranderingen door te voeren. Zowel de individuele burgers als de bedrijven die op een andere manier naar de dingen kijken en stappen vooruit willen zetten naar een duurzame samenleving.
Wat zijn de mogelijke oplossingen voor de grote uitdagingen waar we voor staan?
Er bestaan geen pasklare antwoorden en het zal niet eenvoudig zijn. Het moet op alle terreinen gebeuren en het zal complex zijn. We hebben gedragsverandering en technologische innovatie nodig. Hoe kunnen we processen veranderen, hoe kunnen we dingen efficiënter maken, hoe kunnen we op een andere manier met grondstoffen omgaan? Het zal ook met minder moeten, maar daarom niet minder plezant. Minder maar beter. We kunnen niet doorgaan met ons zot te consumeren. Ook dit is een eindig verhaal. Het zal ten slotte ook anders zijn. Mensen zullen hun eigen leven heruitvinden, hoe ze wonen, werken, zich verplaatsen. Bijvoorbeeld bij energie: we moeten zoeken naar manieren om het met veel minder te doen, we zullen moeten zoeken naar systemen om het veel efficiënter te doen en dan als sluitstuk: het zal moeten gebeuren met groene energie.
Wat is het verschil tussen transitie en de veranderingen die we vroeger doorvoerden?
Vroeger deden we er de scherpe kantjes af en goten we er een groen sausje over, dat was zo voor watervervuiling, luchtvervuiling, enz. Terwijl we nu in het midden van een systeemcrisis zitten: het systeem botst op de grenzen van wat mogelijk is. We zullen dus het systeem zelf moeten veranderen. Je zult alle actoren moeten mee hebben.
Bij een transitie denken we met alle betrokken na hoe de wereld er in 2050 zou moeten uitzien en hoe wij zullen moeten functioneren. Zo ontwikkelen we een visie van waar we naartoe moeten. En dan is het veel gemakkelijker om alle stappen daar naartoe uit te dokteren.
Wat is je gouden raad voor onze lezers?
Het is hoopvol om te zien dat mensen op een heel concrete dingen stappen zetten naar een duurzame samenleving. Bij bouwen en verbouwen bijvoorbeeld. Bostoen speelt daar op een goede manier op in. Er ontstaan coöperatieven die groene energie produceren. Veel mensen kweken groenten of gaan zelf naar de boer en kiezen voor de korte keten en gezonde landbouwproducten. Mensen die hun auto wegdoen in de stad en kiezen voor openbaar vervoer omdat ze het gemakkelijker en plezanter en beter vinden. Je ziet de veranderingen al wel op het terrein gebeuren.
De mensen die in hun eigen leven proberen om anders te leven moeten zich realiseren dat ze echt niet alleen zijn. We moeten van al die kleine vlammetjes die er zijn een steekvlam maken.